Od 2018 roku wydłużona kadencja wójtów i radnych

AKTUALNOŚCI / ANALIZY I KOMENTARZE - SAS 2 / 2018

Wprowadzona ustawą z 11 stycznia 2018 r. ustawa o zmianie niektórych ustaw w celu zwiększenia udziału obywateli w procesie wybierania, funkcjonowania i kontrolowania niektórych organów publicznych zasada dwukadencyjności wójtów (burmistrzów, prezydentów miast) spowodowała, że ustawodawca postanowił wydłużyć kadencję organów jednostek samorządu terytorialnego o rok. W konsekwencji kolejne wybory samorządowe odbędą się nie w 2022 r., a dopiero w 2023 roku.

Uchwalona 11 stycznia 2018 r. ustawa o zmianie niektórych ustaw w celu zwiększenia udziału obywateli w procesie wybierania, funkcjonowania i kontrolowania niektórych organów publicznych wprowadziła m.in. zasadę dwukadencyjności wójtów (burmistrzów, prezydentów miast). Oznacza to, że osoby wybrane na te stanowiska w wyborach samorządowych anno domini 2018 będą mogły pozostać – na tych samych stanowiskach i w tych samych gminach jedynie przez okres 10 lat. A to dlatego, że po pierwsze o reelekcję na stanowisko wójta (burmistrza, prezydenta miasta) można ubiegać się tylko raz. A po drugie dlatego, że dotychczasowa, czteroletnia kadencja władz samorządowych została wydłużona o rok i trwa pięć lat.

BIERNE I CZYNNE PRAWA WYBORCZE

O tym, kto może brać udział w wyborach samorządowych: głosować oraz kandydować na stanowisko wójta (burmistrza, prezydenta miasta) tudzież ubiegać się o fotel radnego gminy (powiatu, województwa) decydują przepisu uchwalonej 5 stycznia 2011 r. ustawy – Kodeks wyborczy. Jak wynika z art. 10 § 1 pkt 3 tej ustawy prawo wybierania (czynne prawo wyborcze) ma:

  • w wyborach rady gminy – obywatel polski oraz obywatel Unii Europejskiej niebędący obywatelem polskim, który najpóźniej w dniu głosowania kończy 18 lat oraz stale zamieszkuje na obszarze tej gminy,
  • w wyborach wójta (burmistrza, prezydenta miasta) – osoba mająca prawo wybierania do rady tej gminy,
  • w wyborach do rady powiatu i sejmiku województwa – obywatel polski, który najpóźniej w dniu głosowania kończy 18 lat oraz stale zamieszkuje na obszarze, odpowiednio tego powiatu i województwa.

Z przytoczonego przepisu wynika po pierwsze, że posiadanie czynnego prawa wyborczego w wyborach samorządowych uzależnione jest od posiadania trzech cech związanych z wiekiem, obywatelstwem oraz miejscem zamieszkania. Po drugie zaś, że ustawodawca postanowił powiązać czynne prawo wyborcze w wyborach wójta (burmistrza, prezydenta miasta) z posiadaniem czynnych praw wyborczych w wyborach do rady danej gminy (miasta).


WIEK I OBYWATELSTWO

W świetle prawa cywilnego ukończenie 18 lat życia oznacza uzyskanie pełnoletności, która daje pełną zdolność do czynności prawnych dokonywanych w stosunkach cywilnoprawnych, a więc możliwość pełnego, samodzielnego działania w tej sferze (art. 10 i 11 Kodeksu cywilnego; dalej: k.c.). Prawa wybierania nie powiązano jednakże z uzyskaniem pełnoletności, lecz z osiągnięciem 18. roku życia. W konsekwencji osoba, która uzyskała pełnoletność przed ukończeniem 18 lat przez zawarcie związku małżeńskiego (art. 10 § 2 k.c.), nie ma czynnego prawa wyborczego.
Prawo do wybierania w wyborach samorządowych ma obywatel polski. Jednocześnie Kodeks wyborczy przyznaje prawo do głosowania w gminnych wyborach samorządowych obok obywateli polskich obywatelom państw członkowskich Unii Europejskiej. W wyborach samorządowych w danej gminie obywatel innego państwa UE (podobnie jak obywatel polski) może wziąć udział pod warunkiem stałego zamieszkiwania na jej obszarze.


KTO MOŻE KANDYDOWAĆ NA RADNEGO?

Kandydatem na radnego może być obywatel polski i obywatel Unii Europejskiej niebędący obywatelem polskim, który najpóźniej w dniu głosowania kończy 18 lat, mieszka stale w gminie, w której kandyduje i jest wpisany do stałego rejestru wyborców, właściwego dla danej gminy.
Jednocześnie z przepisów Kodeksu wyborczego wynikają przesłanki, które uniemożliwiają ubieganie się o fotel radnego. Zgodnie z przepisami kandydować na radnego nie może osoba:

  • pozbawiona praw publicznych prawomocnym orzeczeniem sądu;
  • pozbawiona praw wyborczych prawomocnym orzeczeniem Trybunału Stanu;
  • ubezwłasnowolniona prawomocnym orzeczeniem sądu;
  • skazana prawomocnym wyrokiem na karę pozbawienia wolności za przestępstwo umyślne, ścigane z oskarżenia publicznego lub umyślne przestępstwo skarbowe;
  • wobec której wydano prawomocne orzeczenie sądu stwierdzającego utratę prawa wybieralności, o którym mowa w art. 21a ust. 2a ustawy z 18 października 2006 r. o ujawnianiu informacji o dokumentach organów bezpieczeństwa państwa z lat 1944-1990 oraz treści tych dokumentów;
  • która została pozbawiona biernego prawa wyborczego w państwie członkowskim Unii Europejskiej, którego jest obywatelem (dotyczy to obywateli UE, którzy nie są jednocześnie obywatelami polskimi).

Kandydat na radnego nie musi mieszkać na obszarze okręgu wyborczego, w którym zostanie zgłoszony. Musi natomiast stale mieszkać w gminie, na terenie której leży okręg wyborczy.

 

KTO MOŻE ZOSTAĆ WÓJTEM?

Jak wynika z przepisów Kodeksu wyborczego kandydatem na wójta (burmistrza lub prezydenta miasta) może być obywatel polski, który najpóźniej w dniu głosowania kończy 25 lat i jest wpisany do stałego rejestru wyborców w jednej z gmin na obszarze Polski. Jednocześnie z przepisów omawianej ustawy wynika, że ubiegać się o stanowisko szefa gminy nie mogą osoby, które zostały:

  • pozbawione praw publicznych prawomocnym orzeczeniem sądu;
  • pozbawione praw wyborczych prawomocnym orzeczeniem Trybunału Stanu;
  • ubezwłasnowolnione prawomocnym orzeczeniem sądu;
  • skazane prawomocnym wyrokiem na karę pozbawienia wolności za przestępstwo umyślne ścigane z oskarżenia publicznego lub umyślne przestępstwo skarbowe;

O stanowisko wójta (burmistrza, prezydenta miasta) nie mogą się też ubiegać tzw. kłamcy lustracyjni, czyli osoby, wobec których wydano prawomocne orzeczenie sądu stwierdzające utratę prawa wybieralności, o którym mowa w art. 21a ust. 2a ustawy z 18 października 2006 r. o ujawnianiu informacji o dokumentach organów bezpieczeństwa państwa z lat 1944-1990 oraz treści tych dokumentów.

Kandydat może ubiegać się o fotel wójta, burmistrza lub prezydenta miasta tylko w jednym miejscu.

Warto także pamiętać, że zgodnie ze zmianami wprowadzonymi do Kodeksu wyborczego ustawą z 11 stycznia 2018 r. o zmianie niektórych ustaw w celu zwiększenia udziału obywateli w procesie wybierania, funkcjonowania i kontrolowania niektórych organów publicznych, można jednocześnie kandydować na radnego gminy i na wójta (burmistrza, prezydenta miasta), lecz jedynie w tej samej gminie. Niedopuszczalne jest natomiast jednoczesne kandydowanie na radnego powiatu lub radnego sejmiku województwa i na wójta (burmistrza, prezydenta miasta), a także kandydowanie na radnego gminy i wójta (burmistrza prezydenta miasta) w różnych gminach.

Jakub Gortyński

SPIS TREŚCI

Wydawca: SKIBNIEWSKI MEDIA, Warszawa