Alternatywne formy finansowania to odpowiedź na potrzeby samorządów
Nowo wybrane samorządy stają właśnie przed nie lada wyzwaniem, związanym z alokacją środków z budżetu centralnego oraz funduszy unijnych na okres 2014-2020. Ich wykorzystanie będzie miało kluczowy wpływ na rozwój gospodarczy i społeczny Polski w nadchodzących latach. Dlatego też jednostki samorządu terytorialnego, zmagające się z ograniczonymi możliwościami budżetowymi, poszukują dodatkowych źródeł finansowania zewnętrznego, które pozwolą im z udzielanego wsparcia w pełni skorzystać.
Zgodnie z danymi Ministerstwa Finansów, jednostki samorządu terytorialnego planują zbiorczo zamknąć budżety 2014 deficytem w wysokości 14,2 mld złotych. Ich zadłużenie w III kwartale br. wzrosło o 673,0 mln złotych względem kwartału poprzedzającego. Ten stan rzeczy jest konsekwencją wieloletnich wydatków ponoszonych przez samorządy na cele inwestycyjne oraz realizację zadań własnych, w sektorze oświatowym, ochrony zdrowia, transportu czy mieszkalnictwa. Brak równowagi finansowej może skutkować rezygnacją z części planowanych inwestycji lub decyzją o ich realizacji jedynie w ograniczonym zakresie. Chęć przeciwdziałania takiej konieczności skłania jednostki samorządu terytorialnego do poszukiwania alternatywnych form finansowania działalności – przyznali zgodnie eksperci zgromadzeni na konferencji Nowoczesny Samorząd. Zarządzanie i Finanse 2014.
OBLIGACJE ALTERNATYWĄ DLA KREDYTU
Wybór optymalnego sposobu finansowania to zadanie wymagające szczegółowej analizy konkretnego przypadku. Najpopularniejsze wśród jednostek samorządu terytorialnego są instrumenty dłużne, takie jak kredyty i obligacje. Coraz częściej jednak ich zamiennikiem stają się obligacje komunalne (municypalne). Środki uzyskane w ten sposób mogą zostać wykorzystane przez gminy, powiaty i województwa na realizację dowolnie wyznaczonych celów. W zależności od potrzeb, oznacza to dodatkowe nakłady na inwestycje, pokrycie deficytu budżetowego, spłatę zobowiązań czy środki na udział własny w programach realizowanych z dofinansowaniem z funduszy unijnych. W odróżnieniu od finansowania poprzez kredyt bankowy, obligacje charakteryzują się długim okresem zapadalności oraz swobodą w ustalaniu warunków emisji i finansowania.
Z korzyści oferowanych przez obligacje komunalne, zwłaszcza w finansowaniu usług użyteczności publicznej, czerpią już między innymi obywatele USA i Niemiec. Doświadczenia tamtejszych samorządów wykazują wyraźnie, że emisja tego typu papierów wartościowych, jest głównym i najlepszym źródłem finansowania dla usług dostarczania wody, transportu czy odprowadzania i oczyszczania ścieków. Tymczasem w Polsce, obligacje przychodowe, które mogłyby pełnić podobną rolę, stanowią jedynie 4 proc. obligacji wyemitowanych w ciągu ostatnich dwunastu miesięcy przez jednostki samorządu terytorialnego i podmioty zależne.
KLUCZEM DO SUKCESU JEST WSPÓŁDZIAŁANIE
Wciąż niedocenianą formą pozyskiwania środków na inwestycje jest partnerstwo publiczno-prywatne. Zgodnie z definicją, PPP polega na przekazaniu podmiotowi prywatnemu realizacji zadania o charakterze publicznym na podstawie długoterminowej umowy. Realizowane w jej ramach projekty mogą zakładać budowę szkoły, parkingu czy budynku użyteczności publicznej, które nie odbyłyby się bez udziału kapitału zewnętrznego. Kluczową rolę w upowszechnieniu tego modelu współpracy powinny odegrać działające na polskim rynku przedsiębiorstwa. Na ich kontach bankowych zdeponowanych jest 200 mld złotych, które mogłyby zostać z pożytkiem zaangażowane w realizację niedofinansowanych projektów samorządowych, wspierających rozwój lokalnych społeczności. W zamian, przedsiębiorstwa zyskują dostęp do nowych rynków zbytu oraz stabilne źródła spłaty kapitału. W Polsce udział PPP w finansowaniu usług sektora publicznego wynosi około 0,4 proc., podczas gdy przykładowo w Wielkiej Brytanii aż 23 proc.
Szansę na zwiększenie dostępności finansowania zewnętrznego dla jednostek samorządu terytorialnego niesie ze sobą nowelizacja ustawy o finansach publicznych, która nałoży na wybrane instytucje publiczne obowiązek lokowania wolnych środków w formie depozytu prowadzonego przez Ministra Finansów. Ich wykorzystaniem mogłyby być zainteresowane polskie samorządy. W świetle proponowanych zmian ustawowych prostsze ma być także zawieranie partnerstw publiczno-prywatnych.
Bez względu na preferowaną formę finansowania, gwarantem powodzenia jest zgodne współdziałanie wszystkich zaangażowanych stron. Odpowiedniego wsparcia powinny więc udzielić samorządom instytucje finansowe i przedsiębiorcy. Nadrzędnym celem emisji obligacji oraz współpracy zawieranej przez podmioty publiczne i prywatne jest bowiem nie tylko pozyskanie kapitału na współfinansowanie inwestycji oraz osiągnięcie oszczędności, ale przede wszystkim wzrost jakości świadczenia usług publicznych.
Krzysztof Pietraszkiewicz, Prezes Związku Banków Polskich.
