Sąd powinien kontrolować Podział gminy na okręgi wyborcze

AKTUALNOŚCI / ORZECZNICTWO - SAS 4/2016

Brak sądowej kontroli określonej uchwały Państwowej Komisji Wyborczej dotyczącej podziału okręgów wyborczych narusza prawo do sądu. Uniemożliwia bowiem ocenianie prawidłowości podziału na okręgi wyborcze w toku postępowania wyborczego przez niezależny sąd – stwierdził Trybunał Konstytucyjny.

Dnia 16 września 2014 r. i w pełnym składzie 6 kwietnia 2016 r. Trybunał Konstytucyjny rozpoznał pytanie prawne Naczelnego Sądu Administracyjnego dotyczące podziału gminy na okręgi wyborcze oraz odwołania od orzeczenia Państwowej Komisji Wyborczej w tej sprawie.

CO MÓWI USTAWA

Zgodnie z przepisami Kodeksu wyborczego podział na okręgi wyborcze, ich granice i numery oraz liczbę radnych wybieranych w każdym okręgu ustala, na wniosek wójta, rada gminy (art. 419). Natomiast z art. 420 tej ustawy wynika, że na ustalenia rady gminy w sprawach okręgów wyborczych wyborcom, w liczbie co najmniej 15, przysługuje prawo wniesienia skargi do komisarza wyborczego w terminie 5 dni od daty podania do publicznej wiadomości uchwały. Komisarz wyborczy rozpoznaje sprawę w terminie 5 dni i wydaje postanowienie, doręczając je niezwłocznie wnoszącym skargę oraz radzie gminy (§ 1). Z kolei § 2 art. 420 stanowi, że od postanowienia komisarza wyborczego przysługuje odwołanie do Państwowej Komisji Wyborczej w terminie 5 dni od daty jego doręczenia. Od orzeczenia Państwowej Komisji Wyborczej nie przysługuje środek prawny.
I właśnie to ostatnie zdanie art. 420 § 2 Kodeksu wyborczego było przedmiotem badania przez Trybunał Konstytucyjny, który stwierdził, że jest ono niezgodne z Konstytucją. W szczególności zaś z jej art. 45 ust. 1 (prawo do sądu) w związku z art. 77 ust. 2 (ustawa nie może nikomu zamykać drogi sądowej oraz z art. 165 ust. 2 Konstytucji, który stanowi że samodzielność jednostek samorządu terytorialnego podlega ochronie sądowej.

Z UZASADNIENIA

Trybunał Konstytucyjny stanął na stanowisku, że w sprawie określenia podziału gminy na okręgi wyborcze, wytyczania ich granic i przydziału mandatów istotne jest zachowanie równowagi między prawem gminy, której samodzielność podlega ochronie na podstawie art. 165 ust. 2 Konstytucji a stopniem ingerencji organów wyborczych w sposób dokonywania tego podziału. Podział na okręgi z punktu widzenia wymogów określonych w art. 419 Kodeksu wyborczego może mieć wady zarówno znajdujące się po stronie komisarza, jak i z przyczyny leżącej po stronie rady gminy. Kompetencja gminy do samodzielnego wydzielania okręgów winna być równoważona możliwością działań organów wyborczych. W tym zakresie powinna jednak służyć kontrola sądowa.
Podział na okręgi wyborcze, w ramach których dokonywany jest podział mandatów do organów przedstawicielskich, ma znaczenie z punktu widzenia istoty demokracji. Sposób wydzielania okręgów może deformować zasadę równości odnoszoną do rywalizujących kandydatów.
W ocenie Trybunału, możliwość weryfikacji działalności organu władzy publicznej w zakresie tworzenia okręgów wyborczych dotyczy bezpośrednio konstytucyjnego prawa wyborczego. Z tego względu brak sądowej kontroli określonej uchwały PKW dotyczącej podziału okręgów wyborczych narusza prawo do sądu. Uniemożliwia bowiem ocenianie prawidłowości podziału na okręgi wyborcze w toku postępowania wyborczego przez niezależny sąd.

Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 6 kwietnia 2016 r., sygn. akt P 5/14

Jakub Gortyński

SPIS TREŚCI

Wydawca: SKIBNIEWSKI MEDIA, Warszawa