Wydatki powiatów w dziale „pozostałe zadania w zakresie polityki społecznej”
AKTUALNOŚCI / ANALIZY - SAS 4 / 2016
Wydatki 314 powiatów w dziale 853 (pozostałe zadania w zakresie polityki społecznej) wyniosły w 2014 r. 1 205 mln zł, co stanowiło 5,1% ogółu ich wydatków. Dominowały wydatki bieżące – 1 182 mln zł, co stanowiło 5,6% łącznych wydatków bieżących powiatów. Łączna kwota wydatków majątkowych wynosiła jedynie niecałe 24 mln zł, tj. 0,7% ogółu wydatków majątkowych powiatów.
Po wyłączeniu wydatków na projekty europejskie i pokrewne, wydatki bieżące wyniosły w 2014 r. 844 mln zł. Główną pozycją był rozdział 85333 – powiatowe urzędy pracy (723 mln zł). Znaczące były ponadto wydatki na zespoły ds. orzekania o niepełnosprawności (67 mln zł) oraz na rehabilitację niepełnosprawnych (36 mln zł).
W 2014 r. dochody w dziale 853 wyniosły 654 mln zł, a więc 54% łącznej wysokości wydatków w tym dziale. Dochody bieżące z wyłączeniem dochodów powiązanych z projektami europejskimi wyniosły natomiast 308 mln zł. Najważniejsze źródła to:
- dotacja z Funduszu Pracy na wynagrodzenia w powiatowych urzędach pracy (157,5 mln zł);
- dotacje na zadania zlecone (58,5 mln zł);
- transfery z innych JST na podstawie porozumień i umów o wykonywaniu zadań (57,3 mln zł).
Relacje pomiędzy dochodami a wydatkami bieżącymi (z uwzględnieniem najważniejszych rozdziałów działu 853) obrazuje tabela.
Przy zdecydowanym zdominowaniu działu 853 przez wydatki na powiatowe urzędy pracy należałoby się spodziewać wysokiej korelacji pomiędzy stopą bezrobocia a wysokością wydatków w przeliczeniu na mieszkania. W rzeczywistości jest ona dość silna; współczynnik korelacji ma wartość średnią i wynosi +0,53. Po uwzględnieniu dochodów związanych bezpośrednio z wykonywaniem zadań objętych działem nieco spada (do +0,47).
Z wydatkami w tym dziale powiązane są dwa elementy systemu wyrównawczego:
- kwota uzupełniająca części wyrównawczej subwencji, przeznaczona dla powiatów, w których stopa bezrobocia jest wyższa od 110% stopy krajowej. W 2014 r. suma kwot uzupełniających dla powiatów wyniosła 292 mln zł;
- 7% łącznej kwoty części równoważącej dla powiatów, przeznaczone dla powiatów nieposiadających własnego urzędu pracy. W 2014 r. 18 powiatów otrzymało z tego tytułu łącznie 27 mln zł.
Jeżeli potraktować te uzupełnienia dochodów jako kompensatę zwiększonych potrzeb wydatkowych w dziale 853, dochodzi do oczywistej nadkompensacji. Aż 83 powiaty ma w dziale 853 dochody uzupełnione tymi częściami subwencji wyższe niż wydatki. Efekt nadkompensacji potwierdza też silna ujemna korelacja pomiędzy wysokością wydatków bieżących w dziale 853 w przeliczeniu na mieszkańca, niepokrytych specyficznymi źródłami dochodów (dochody w dziale 853, kwota uzupełniająca, odpowiednia część subwencji równoważącej) a stopą bezrobocia. Współczynnik korelacji wynosi -0,76. Efekt ten można określić następująco: im wyższa stopa bezrobocia, tym wydatki stanowią mniejsze obciążenie dla budżetu powiatu.
Aleksander Nelicki
ekspert ds. finansów samorządowych
