Z pieniędzy wydanych na promocję kandydatów trzeba się rozliczyć

AKTUALNOŚCI / ANALIZY I KOMENTARZE / SAS 5/2018

Z zasadą jawności finansowania kampanii wyborczej wiąże się obowiązek przedłożenia sprawozdania finansowego o przychodach, wydatkach i zobowiązaniach finansowych komitetu wyborczego. Sprawozdanie składa się w terminie 3 miesięcy od dnia wyborów. Komitety wyborcze są także zobligowane do prowadzenia i publikowania na swej stronie internetowej rejestrów zaciągniętych kredytów oraz wpłat pochodzących od osób fizycznych. Z tego ostatniego obowiązku zwolnione są jedynie komitety wyborcze, które zgłaszają kandydata lub kandydatów wyłącznie do jednej rady gminy lub do jednej rady powiatu (i do rady gminy, i do rady powiatu).

Zasady finansowania kampanii wyborczej regulują przepisy ustawy z 5 stycznia 2011 r. Kodeks wyborczy. Regulacje te zawarte w Rozdziale 15 tej ustawy zatytułowanym „Finansowanie kampanii wyborczej” zawierają także przepisy normujące zasady, na jakich komitety wyborcze mają się z wydatków na kampanię wyborczą rozliczyć.
Zgodnie z art. 142 § 1 Kodeksu wyborczego pełnomocnik finansowy komitetu wyborczego 1 , w terminie 3 miesięcy od dnia wyborów, przedkłada organowi wyborczemu, któremu komitet złożył zawiadomienie o swoim utworzeniu, sprawozdanie o przychodach, wydatkach i zobowiązaniach finansowych komitetu, w tym o uzyskanych kredytach bankowych i warunkach ich uzyskania, zwane dalej „sprawozdaniem finansowym”. W wyborach samorządowych Państwową Komisję Wyborczą o swoim utworzeniu powiadamiają zawsze komitety wyborcze partii politycznych i ich koalicji, natomiast komitety wyborcze organizacji społecznych i wyborców tylko wówczas, gdy zamierzają zgłaszać kandydatów w więcej niż jednym województwie. Jeżeli komitety wyborcze organizacji społecznych czy wyborców zamierzają zgłaszać kandydatów w wyborach samorządowych wyłącznie na terenie jednego województwa, organem właściwym do przyjęcia zawiadomienia o ich utworzeniu jest właściwy komisarz wyborczy 3 . Również temu właśnie komisarzowi wyborczemu komitety te składają sprawozdania finansowe.

KAŻDY KOMITET SKŁADA SPRAWOZDANIE

Sprawozdanie finansowe jest zbiorczym dokumentem, w którym są sumowane wszystkie pozyskane przez komitet środki z podziałem na źródła ich pochodzenia. Sprawozdanie finansowe komitetu wyborczego musi być zgodne ze wzorem. Obecnie obowiązują dwa wzory sprawozdań finansowych.
Dla komitetów wyborczych uczestniczących w wyborach do rad gmin, rad powiatów i sejmików województw, a także w wyborach przedterminowych wójta właściwy jest wzór określony w rozporządzeniu Ministra Finansów z 19 września 2011 r. w sprawie sprawozdania finansowego komitetu wyborczego (Dz.U. z 2011 r. nr. 198, poz. 1173 ze zm.). Natomiast dla komitetów wyborczych, które w wyborach samorządowych oprócz kandydatów na radnych zgłosiły także kandydatów na wójta (burmistrza, prezydenta miasta), właściwy jest wzór sprawozdania określony w rozporządzeniu Ministra Finansów z 19 lutego 2014 r. w sprawie łącznego sprawozdania finansowego komitetu wyborczego, który zarejestrował kandydata na wójta, burmistrza albo prezydenta miasta (Dz.U. z 2014 r., poz. 280 ze zm.).
Obowiązek złożenia sprawozdań finansowych dotyczy wszystkich komitetów wyborczych, bez względu na to, w jakich wyborach powszechnych uczestniczyły, jaki był ich zasięg, czy pozyskiwały lub wydatkowały środki finansowe i który organ wyborczy jest właściwy do ich rozpatrywania. Obowiązkowi temu podlegają także te komitety wyborcze, które uległy rozwiązaniu przed dniem wyborów.

TREŚĆ SPRAWOZDANIA FINANSOWEGO KOMITETU WYBORCZEGO

Aby sprawozdania finansowe faktycznie realizowały jawność finansowania komitetów wyborczych musi być sporządzone z należytą starannością. Musi także zostać sporządzone zgodnie z wymaganiami stawianymi przez przepisy kodeksu wyborczego oraz wspomnianych rozporządzeń ministra finansów. Tylko tak sporządzone sprawozdanie umożliwia jednoznaczne odczytanie wszystkich dokonanych w nim wpisów i by oddawało obraz prowadzonej przez komitet wyborczy gospodarki finansowej, a przez to umożliwiało przeprowadzenie kontroli zgodności tej gospodarki z prawem.

Sprawozdanie finansowe powinno zatem zawierać informacje na temat:

  • komitetu wyborczego składającego to sprawozdanie,
  • pełnomocników komitetu (pełnomocnika wyborczego i pełnomocnika finansowego 12 ),
  • organu, któremu sprawozdanie jest przedkładane,
  • nazwy banku, który prowadzi lub prowadził rachunek komitetu,
  • przychodów lub wpływów na ten rachunek w okresie rozliczeniowym,
  • źródeł, z jakich komitet pozyskiwał środki finansowe,
  • wydatków lub kosztów komitetu,
  • zobowiązań komitetu (jeśli wystąpiły) nieuregulowanych do dnia złożenia sprawozdania,
  • wysokości nadwyżki pozyskanych środków na cele kampanii wyborczej nad poniesionymi wydatkami.

Do sprawozdania muszą także zostać załączone dokumenty pozwalające dokonać weryfikacji zawartych w tym sprawozdaniu informacji, w szczególności są to:

  • umowy, faktury, rachunki, dokumenty bankowe i inne dokumenty dotyczące kosztów lub wydatków wraz ze spisem, pogrupowane odrębnie dla każdego zdarzenia gospodarczego, ułożone w porządku chronologicznym,
  • dokumenty bankowe każdego wpływu na rachunek komitetu wyborczego,
  • pokwitowania odbioru gotówki wypłaconej przez komitet wyborczy osobom fizycznym (dowody KW) i pokwitowania zwrotu zaliczki pobranej z kasy komitetu wyborczego (dowody KP),
  • protokoły komisyjnej wyceny usług świadczonych nieodpłatnie na rzecz komitetu wyborczego, z wyjątkiem świadczeń polegających na nieodpłatnym rozpowszechnianiu plakatów i ulotek wyborczych przez osoby fizyczne oraz świadczeń określonych w art. 133 k.w. w przypadku przyjęcia nieodpłatnego świadczenia usług,
  • pokwitowania odbioru materiałów wyborczych (np. plakatów, ulotek) przez komitet wyborczy,
  • umowa rachunku bankowego,
  • umowy kredytu (w przypadku uzyskania kredytu),
  • umowy poręczenia (w przypadku zawarcia umowy poręczenia).

TERMIN ZŁOŻENIA SPRAWOZDANIA

Na złożenie sprawozdania finansowego pełnomocnikowi finansowemu komitetu przysługuje trzymiesięczny termin liczony od dnia wyborów (art. 142 § 1 k.w.). Jest on wystarczająco długi na skompletowanie oraz usystematyzowanie wszystkich wymaganych do sporządzenia sprawozdania dokumentów. Przygotowanie sprawozdania jak i jego złożenie właściwemu organowi należą do obowiązków za realizację których jest odpowiedzialny pełnomocnik finansowy komitetu wyborczego.
Do sprawozdania składanego Państwowej Komisji Wyborczej muszą zostać załączone opinia biegłego rewidenta.
Odmienne uregulowania w tym zakresie dotyczą komitetów wyborczych, których pełnomocnicy finansowi są zobowiązani złożyć sprawozdania finansowe komisarzom wyborczym. Do tych sprawozdań nie załącza się opinii biegłych rewidentów. Decyzję w sprawie potrzeby powołania biegłych rewidentów w celu zbadania sprawozdań finansowych komitetów wyborczych składanych komisarzowi wyborczemu pozostawiono właśnie komisarzowi, który podejmuje ją w trakcie badania sprawozdania finansowego.

PODAWANIE SPRAWOZDAŃ DO PUBLICZNEJ WIADOMOŚCI

Co do zasady sprawozdania finansowe komitetów wyborczych są podawane do publicznej wiadomości lub udostępniane zainteresowanym osobom czy podmiotom.
Nie inaczej jest w przypadku sprawozdań finansowych komitetów wyborczych zarejestrowanych w wyborach samorządowych. W przypadku tych komitetów, które zgłosiły zamiar wystawiania kandydatów na obszarze nie większym niż jedno województwo, są one udostępniane przez właściwego komisarza wyborczego do wglądu na wniosek zainteresowanych podmiotów.
Informację o miejscu, czasie i sposobie ich udostępniania komisarz podaje do publicznej wiadomości w formie komunikatu, w dzienniku o zasięgu co najmniej wojewódzkim.

Jakub Gortyński

SPIS TREŚCI

Wydawca: SKIBNIEWSKI MEDIA, Warszawa