Dochody JST – co nas czeka?

BIULETYN SAMORZĄDOWCA | ANALIZY SAMORZĄDOWE – SAS 6 / 2021

Choć ustawa o dochodach jednostek samorządu terytorialnego obowiązuje od 2004 roku, sukcesywnie wprowadzane są też zmiany innych przepisów, pociągające za sobą istotne zmniejszenie wydajności poszczególnych źródeł dochodów. Kwestia zabezpieczenia dochodów JST była przedmiotem jednego ze stanowisk przyjętego przez XXVII Zgromadzenie Ogólne ZPP.

Diagnoza odnośnie trudnej sytuacji finansowej wielu JST jest stawiana coraz częściej. Dzieje się tak ze względu na udział w podatku dochodowym od osób fizycznych, który stanowi jedno z najistotniejszych źródeł dochodów własnych, a w przypadku powiatów – główne źródło. Nałożyć na to należy powiększającą się konsekwentnie edukacyjną lukę finansową i coraz szybszy wzrost wydatków bieżących.
Związek Powiatów Polskich, w przyjętym stanowisku, docenił przekazywane przez rząd środki, w ramach różnych inicjatyw, np. z Rządowego Funduszu Rozwoju Dróg, Rządowego Funduszu Inwestycji Lokalnych, czy obecnie Funduszu Polski Ład – Program Inwestycji Strategicznych. ZPP podkreśla jednak, że środki te są dedykowane wydatkom inwestycyjnym, podczas gdy obecnie coraz poważniejszym problemem jest zbilansowanie dochodów bieżących i wydatków bieżących.
W przyjętym stanowisku Zgromadzenie Ogólne ZPP zwraca uwagę, że procedowane obecnie zmiany podatkowe – zapowiedziane w ramach Polskiego Ładu – przełożą się na bardzo istotny spadek dochodów podatkowych. Uszczerbek dochodów JST będzie się wiązał z tym, że obywatele będą musieli wydawać większy dochód rozporządzalny na usługi, które do tej pory uzyskiwali w ramach usług publicznych. W ocenie Związku Powiatów Polskich, najprostszym sposobem wyrównania ubytku byłoby odpowiednie podniesienie odsetka udziałów gmin, powiatów i województw w PIT.
Przedstawiciele powiatów zwracają uwagę na fakt, iż proponowane zmiany stanowią poważną zmianę systemową – nie omówioną w sposób dostatecznie wnikliwy ze względu na narzucone tempo pracy.
Zdaniem ZPP, według wstępnych analiz można przyjąć, że rozwiązania te w ujęciu globalnym zapewnią utrzymanie poziomu dochodów na indeksowanym poziomie nominalnym, jednakże kosztem osłabienia długoterminowej dynamiki wzrostu – poniżej poziomu odpowiadającego wzrostowi kosztów świadczenia usług publicznych, a także znaczącym zmniejszeniem odsetka dochodów własnych w strukturze dochodów.
„Nie negując sensowności części zaproponowanych zmian, wyrażamy obawę co do długofalowych skutków zaproponowanych rozwiązań. W sytuacji, w której nastąpi rozejście się dynamiki wzrostu wydatków i dynamiki dochodów, samorząd utraci możliwość efektywnego zarządzania, stając się po prostu administratorem wydatków sztywnych, uzależnionym – w zakresie możliwości rozwojowych – od pozyskania środków rozdzielanych przez administrację rządową”– czytamy w stanowisku.

ZDANIEM EKSPERTA

Wspominana w stanowisku ustawa została uchwalona. W środowisku samorządowym budzi ona bardzo rozbieżne opinie i trudno jest się temu dziwić. Porównując z sytuacją, w której nie byłoby żadnego mechanizmu chroniącego przed spadkiem dochodów w wyniku wprowadzenia zmian w PIT – jest ona korzystna. Krótkoterminowa poprawa nie odbywa się jednak bez konsekwencji. Odbywa się kosztem pogorszenia długoterminowej perspektywy, zwiększeniem roli transferów w budżetach samorządowych, a także wprowadzenia nieprzeanalizowanych mechanizmów realokacji środków między poszczególnymi jednostkami samorządu terytorialnego. W nowych realiach finansowych gminy i powiaty zapewne sobie poradzą; stanie się to jednak w realiach, w których będzie coraz mniej samorządu w samorządzie.

Grzegorz Kubalski
Zastępca Dyrektora Biura ZPP

Wydanie specjalne Dziennika Warto Wiedzieć
www.wartowiedziec.pl

SPIS TREŚCI

Wydawca: SKIBNIEWSKI MEDIA, Warszawa