Naprawa finansów samorządów jest konieczna – propozycje zmian legislacyjnych

FINANSE SAMORZĄDU - SAS 4/2022

Unia Metropolii Polskich wspólnie ze Związkiem Miast Polskich złożyła w Senacie propozycje zmian, których celem jest uzdrowienie finansów JST,
które ucierpiały głównie na skutek niekorzystnych (z punktu widzenia dochodów własnych gmin) zmian w podatku PIT wprowadzanych w latach 2019–2022.

To nie kolejny apel, stanowisko czy postulaty, tylko konkretne propozycje zmian obowiązujących przepisów. Jeżeli nie zostaną one wprowadzone, mieszkańców miast czekają nieuchronne podwyżki, m.in. czynszów w budynkach komunalnych, biletów komunikacji miejskiej, opłat za gospodarowanie odpadami oraz pobieranych za inne usługi komunalne – mówi Tomasz Fijołek, dyrektor Biura UMP.
Propozycje zmian, które odebrał od samorządowców Marszałek Senatu Tomasz Grodzki, zostały podzielone na dwie grupy. Pierwsza to zmiany doraźne, które można (i trzeba) wprowadzić natychmiast, a także zmiany systemowe. Wśród tych ostatnich znalazła się propozycja uczynienia z PIT 100% dochodu budżetowego JST, co ma nastąpić poprzez stopniowe podwyższanie samorządowego udziału w tym podatku. Drugą jest zmiana zasad finansowania oświaty, polegająca na wprowadzeniu mechanizmu indeksacji części oświatowej subwencji ogólnej, poprzez określenie jej wysokości na 3% PKB, co wystarczyłoby do pełnego sfinansowania zadań oświatowych w każdym z kolejnych lat budżetowych.
Pakiet działań doraźnych, to swego rodzaju samorządowa tarcza antyinflacyjna. Składają się na nią następujące działania:
Obniżenie stawki VAT na usługi transportu publicznego z 8% do stawki 0%;
Obniżenie stawki VAT na usługi dotyczące gospodarki odpadami z 8% do stawki 0%;
Sfinansowanie ze środków budżetu państwa wzrostu kosztów funkcjonowania komunikacji publicznej (zeroemisyjnej) w zakresie wzrostu cen energii elektrycznej, w związku ze wzrostem cen praw do emisji CO2, które w całości trafiają do budżetu państwa;
Urealnienie kwot referencyjnych na 2022 r. zapisanych w nowelizacji ustawy o dochodach JST – łączne podniesienie ich sumy o 10 mld zł – w istocie chodzi o ochronę środków, które są współwłasnością mieszkańców i służą finansowaniu ich zbiorowych potrzeb (szkoły i przedszkola, tramwaje i autobusy, utrzymanie dróg etc.);
Zmiana metody podziału subwencji rozwojowej (rekompensującej ubytki dochodów z PIT) na wprost proporcjonalną do utraty dochodów w danym roku budżetowym (tj. wprost proporcjonalną do wysokości udziału danej JST we wpływach z PIT) – pozwoli to na zrekompensowanie samorządom utraty dochodów, spowodowanej zmianami w konstrukcji PIT i zmniejszenia się wpływów podatkowych;
Zwaloryzowanie kwoty subwencji oświatowej JST na 2022 rok o wskaźnik bieżącej inflacji, według odczytu dotyczącego stanu na koniec czerwca 2022 r., tj. o 15,6 % (czyli o ok. 8,3 mld zł) – doprowadziłoby to do zmniejszenia niedoboru środków przekazywanych przez rząd na zabezpieczenie działalności szkół. Waloryzacja wysokości subwencji odpowiadająca poziomowi inflacji nie zapewni wprawdzie pełnego finansowania zadań oświatowych subwencją, pozwoli jednak oddalić groźbę braku pieniędzy na te wydatki;
Sfinansowanie ze środków budżetu państwa wzrostu kosztów funkcjonowania ciepłownictwa komunalnego w zakresie wzrostu cen paliw i surowców energetycznych oraz w związku ze wzrostem cen praw do emisji CO2, którego beneficjentem jest budżet państwa.
– Odrzucenie proponowanych rozwiązań sprawi, że długofalowe skutki kryzysu odczuwalne będą nie tylko dla mieszkańców, ale również i dla instytucji, które w założeniu mają mieszkańcom służyć. W obliczu systematycznego ograniczania dochodów samorządów na realizowanie usług podstawowych dla mieszkańców po prostu nie będzie pieniędzy – dodaje Andrzej Porawski, dyrektor Biura ZMP.

Jakub Gortyński

SPIS TREŚCI

Wydawca: SKIBNIEWSKI MEDIA, Warszawa