Nie można przenosić na samorząd odpowiedzialności za zadłużenie szpitala

ORZECZNICTWO I ROZSTRZYGNIĘCIA NADZORCZE DLA SAMORZĄDÓW - SAS 6 / 2019

WYROK TRYBUNAŁU KONSTYTUCYJNEGO Z 20 LISTOPADA 2019 R., SYGN. AKT K 4/17

Zobowiązanie jednostki samorządu terytorialnego, będącej organem tworzącym samodzielny publiczny zakład opieki zdrowotnej, do pokrycia straty netto, która jest ekonomicznym skutkiem stosowania przepisów powszechnie obowiązujących, wywołujących obligatoryjne skutki finansowe w zakresie kosztu świadczeń opieki zdrowotnej – bez zapewnienia adekwatnego finansowania – jest niezgodne z art. 167 ust. 4 w związku z art. 166 ust. 2 Konstytucji.

Dnia 20 listopada 2019 r. Trybunał Konstytucyjny rozpoznał wniosek Sejmiku Województwa Mazowieckiego, dotyczący odpowiedzialności finansowej jednostek samorządu terytorialnego (samorządu województwa mazowieckiego jako podmiotu tworzącego) za stratę netto samodzielnych publicznych zakładów opieki zdrowotnej. Podstawowym przepisem zakwestionowanym przez Sejmik Województwa Mazowieckiego w sprawie o sygn. K 4/17 jest art. 59 ust. 2 ustawy z 15 kwietnia 2011 r. o działalności leczniczej, zobowiązujący podmiot tworzący samodzielny publiczny zakład opieki zdrowotnej (s.p.z.o.z.), w tym przypadku – samorząd województwa, do pokrywania straty netto tego zakładu, albo – jeżeli strata nie może być pokryta – do likwidacji zakładu.
W ocenie Marszałka Sejmu i Prokuratora Generalnego, samorządy województwa nie mają żadnych nowych zadań w dziedzinie ochrony zdrowia, a długi s.p.z.o.z. wynikają ze złego zarządzania i niegospodarności placówek leczniczych, za które odpowiedzialność ponosi podmiot je tworzący.
Trybunał wykazał, że koszt udzielania świadczeń stale wzrasta, na skutek wprowadzania nowych regulacji, głównie podnoszących wynagrodzenie personelu medycznego i poprawy jakości opieki zdrowotnej. Akty prawne, wprowadzające te zmiany, nie zawierają oszacowania kosztów ich wdrożenia i – w konsekwencji – nie pociągają za sobą odpowiedniej weryfikacji kontraktów wiążących NFZ ze świadczeniodawcami – s.p.z.o.z. Ponadto sposób rozliczania kontraktów przez NFZ nie gwarantuje refundacji wszystkich świadczeń, udzielanych przez s.p.z.o.z., zgodnie z obowiązującymi je przepisami (tzw. nadwykonania), co znajduje potwierdzenie w sprawozdaniach pokontrolnych NIK. Poziom niedofinansowania nie zmniejszył się po wprowadzeniu, mocą ustawy z dnia 23 marca 2017 r. o zmianie ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych, ryczałtowego wynagradzania świadczeniodawców, którzy przystąpili do nowego systemu (tzw. sieć szpitali).
W ocenie TK ciągłe i powszechne narastanie zadłużenia s.p.z.o.z. nie jest jedynie skutkiem nieudolności, braku profesjonalizmu czy nienależytej staranności po stronie osób zarządzających tymi zakładami i nadzorującymi je, lecz ma także przyczyny obiektywne, zewnętrzne, świadczące o wadach mechanizmu finansowania. W konsekwencji Trybunał uznał, że zobowiązanie jednostki samorządu terytorialnego, będącej organem tworzącym samodzielny publiczny zakład opieki zdrowotnej, do pokrycia straty netto, która jest ekonomicznym skutkiem stosowania przepisów powszechnie obowiązujących, wywołujących obligatoryjne skutki finansowe w zakresie kosztu świadczeń opieki zdrowotnej – bez zapewnienia adekwatnego finansowania – jest niezgodne z art. 167 ust. 4 w związku z art. 166 ust. 2 Konstytucji.
Obawa naruszenia art. 68 ust. 2 wiąże się przede wszystkim z wynikającym z art. 59 ust. 2 pkt 2 ustawy o działalności leczniczej obowiązkiem likwidacji s.p.z.o.z., w razie niespłacenia jego długów. W świetle art. 68 ust. 2 Konstytucji trudno zaakceptować unormowanie, które jako jedyną i wystarczającą przesłankę likwidacji s.p.z.o.z. traktuje jego zadłużenie.

Z lekceważeniem przez prawodawcę kosztów wprowadzanych aktów wiąże się zarzut naruszenia art. 2 Konstytucji, przez stanowienie prawa pozornego, którego pełna realizacja jest niemożliwa. Narastające lawinowo zadłużenie w służbie zdrowia dowodzi, że kolejne ustawy i rozporządzenia, według założeń ustawodawcy wprowadzane w celu poprawy sytuacji pacjentów i personelu medycznego, są aktami stanowionymi bez pokrycia.
Dalsze stosowanie kwestionowanego art. 59 ust. 2 ustawy o działalności leczniczej, który przerzuca na jednostki samorządu terytorialnego stale rosnący koszt udzielania świadczeń opieki zdrowotnej, bez zapewnienia środków na finansowanie tej działalności, prowadzi do nieakceptowalnego konstytucyjnie stanu swego rodzaju „równości”, w braku dostępu do tych świadczeń.

SPIS TREŚCI

Wydawca: SKIBNIEWSKI MEDIA, Warszawa