Opinia kuratora oświaty środkiem nadzoru nad działalnością gminy

AKTUALNOŚCI / ORZECZNICTWO - SAS 1 / 2021

Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 24 sierpnia 2020 r., sygn. I OSK 3360/19

Rozstrzygając sprawę zainicjowaną skargą na opinię Ministra Edukacji Narodowej i poprzedzającą ją opinię kuratora oświaty w przedmiocie wyrażenia opinii w sprawie zamiaru przekształcenia szkoły, Naczelny Sąd Administracyjny zwrócił uwagę na podobieństwo instytucji uprawniającej kuratora oświaty do wyrażenia opinii w stosunku do rozstrzygnięcia gminy do instytucji nadzoru ustrojowego, prowadzonego przez wojewodę i regionalną izbę obrachunkową.

Naczelny Sąd Administracyjny zauważył, że w literaturze podkreśla się, że ustawowe poszerzanie kręgu podmiotów posiadających kompetencje nadzorcze wobec działalności samorządu terytorialnego wynika ze specyfiki prawa administracyjnego, które reguluje niezwykle trudną do zamknięcia materię nadzoru w ramach przyjętych odgórnie, sztywnych założeń ustrojowych. Jeśli zatem ustawodawca decyduje się na rozszerzenie katalogu organów nadzoru, to musi niewątpliwie działać zgodnie z obowiązującą zasadą legalizmu. Należy przy tym pamiętać, że ustawa powinna precyzyjnie, a zarazem z należytą ostrożnością przyznawać kompetencje nadzorcze tym innym niż konstytucyjne organom nadzorującym, w sposób określający jednocześnie okoliczności, przesłanki i tryb stosowania środka nadzoru, w przeciwnym bowiem razie będzie można jej zarzucić naruszenie konstytucyjnej zasady legalizmu nadzoru nad samorządem terytorialnym. (Dolnicki B. (red.), Tarno J. P. (red.), Samorząd terytorialny w Polsce a sądowa kontrola administracji. publ. WKP 2012).
Sąd zwrócił przy tym uwagę na fakt, że w myśl art. 7 ust. 1 pkt 8 ustawy o samorządzie gminnym, zadaniem własnym gminy są sprawy edukacji publicznej. Jak stanowi natomiast art. 8 ust. 15 Prawa oświatowego, zakładanie i prowadzenie m.in. szkół podstawowych należy do zadań własnych gmin. Gmina nie jest przy wykonywaniu tych zadań całkowicie samodzielna. W myśl bowiem art. 43 Prawa oświatowego, minister właściwy do spraw oświaty i wychowania koordynuje i realizuje politykę oświatową państwa i współdziała w tym zakresie z wojewodami oraz z innymi organami i jednostkami organizacyjnymi właściwymi w sprawach funkcjonowania systemu oświaty. Ten rodzaj współdziałania w warunkach rozpoznawanej sprawy, tj. związanej z przekształceniem placówki edukacyjnej jest szczególnego rodzaju nadzorem wynikającym z przypisania ministrowi właściwemu do spraw oświaty i wychowania roli koordynatora polityki oświatowej państwa. Nadzór ten należy rozumieć jako wywieranie wpływu na organizację siatki szkół prowadzonych przez gminę, wykraczające poza znaną instytucjom samorządowym formułę współdziałania.
W dalszej kolejności NSA, powołując się na stanowisko doktryny (K. Jaroszyński, w: Ustawa o samorządzie gminnym. Komentarz z odniesieniami do ustaw o samorządzie powiatowym i samorządzie województwa. pod red. R. Hausera, Z. Niewiadomskiego, Warszawa 2011, s. 715), podkreślił, że istota uprawnień wynikających z zatwierdzania, uzgadniania i opiniowania rozstrzygnięć gminy wykazuje zasadnicze podobieństwo do uznanych (tj. „niekontrowersyjnych”) środków nadzoru (nadzoru ustrojowego), które opiera się na uprawnieniu podmiotu zewnętrznego wobec gminy do władczego korygowania jej działalności, co może skutkować pozbawieniem mocy niektóre rozstrzygnięcia gminy.

SPIS TREŚCI

Wydawca: SKIBNIEWSKI MEDIA, Warszawa