Zmiany w prawie oświatowym
AKTUALNOŚCI / TEMAT MIESIĄCA - SAS 1 / 2017
Likwidacja gimnazjów, powrót do ośmioletnich szkół podstawowych i czteroletnich liceów ogólnokształcących i pięcioletnich techników stał się faktem, po tym jak 9 stycznia 2017 r. prezydent Andrzej Duda podpisał ustawy wprowadzające reformę oświaty. To nie koniec zmian. W miejsce zasadniczych szkół zawodowych powstaną dwustopniowe szkoły branżowe.
Reformę oświaty wprowadzają dwie ustawy uchwalone przez Sejm 14 grudnia 2016 r.: Prawo oświatowe oraz Przepisy wprowadzające Prawo oświatowe.
Jak wynika z przepisów tej ostatniej z dniem
1 września 2017 r. dotychczasowa sześcioletnia szkoła podstawowa staje się podstawówką ośmioklasową. Przekształcenie potwierdza uchwała rady gminy podjęta do 30 listopada 2017 r. Uchwała taka jest jednocześnie aktem założycielskim ośmioletniej podstawówki.
1 września 2017 r. ruszyć mają także nowe, zawodowe szkoły branżowe I stopnia.
LIKWIDACJA GIMNAZJÓW
To chyba największa zmiana, jaką opracowana przez rząd reforma wprowadza w życie. Wygaszanie tych szkół następować będzie stopniowo. Oznacza to, że na rok szkolny 2017/2018 nie będzie już organizowany nabór do klas pierwszych gimnazjów, a uczniowie, którzy w roku szkolnym 2016/1017 ukończą szóstą klasę szkoły podstawowej będą kontynuować naukę w klasie siódmej podstawówki.
Do szkoły podstawowej powrócą także ci uczniowie klasy I gimnazjum, którzy w bieżącym roku szkolnym nie otrzymają promocji do następnej klasy. Oznacza to, że uczeń klasy I gimnazjum, który w roku szkolnym 2016/2017 nie zda do klasy II będzie – od 1 września 2017 r. kontynuował naukę w klasie VII ośmioletniej podstawówki.
Wygaszanie gimnazjów ma trwać w sumie trzy lata i powinno zakończyć się 30 listopada 2019 r. W tym też terminie rady gmin mają obowiązek podjąć uchwały stwierdzające zakończenie działalności gimnazjów.
Jak wynika z ustawy Przepisy wprowadzające Prawo oświatowe, dotychczasowe gimnazja mogą zostać przekształcone w ośmioletnie szkoły podstawowe, albo mogą zostać włączone do ośmioletniej szkoły podstawowej. Tak przekształcona szkoła może rozpocząć działalność już od 1 września 2017 r.
Gimnazjum może także zostać przekształcone w szkołę ponadpodstawową - albo funkcjonującą jeszcze w systemie dotychczasowym (np. trzyletnie liceum ogólnokształcące, czy czteroletnie technikum) albo już w szkołę w systemie nowym (czteroletnie liceum, pięcioletnie technikum lub w branżową szkołę zawodową I stopnia). Aby przekształcenie gimnazjum w liceum ogólnokształcące, technikum, czy szkołę branżową było możliwe, konieczne jest zawarcie porozumienia pomiędzy prowadzącą to gimnazjum gminą, a powiatem odpowiedzialnym za organizowanie nauki na poziomie ponadpodstawowym.
SZKOŁY PONADPODSTAWOWE
Czteroletnie licea oraz pięcioletnie technika mają zostać uruchomione od 1 września 2019 r. Przekształcenie dotychczasowych trzyletnich liceów (czteroletnich techników w szkoły cztero- i pięcioletnie potwierdzają uchwały rad powiatów, które powinny zostać podjęte najpóźniej do 30 listopada 2019 r. Uchwały te stanowią jednocześnie akty założycielskie nowych szkół.
Wygaszanie trzyletnich liceów (czteroletnich techników) będzie następować stopniowo. A to dlatego, że zakończy się ono w roku szkolnym, w którym ukończą je ostatni absolwenci dotychczasowych gimnazjów. Oznacza to, że w nowych szkołach ponadpodstawowych funkcjonować będą – przez pewien czas i równolegle - klasy liceów trzyletnich (czteroletnich techników) oraz klasy liceów czteroletnich (pięcioletnich techników).
Oznacza to także, że w roku szkolnym 2019/2020 rekrutacja do liceów ogólnokształcących będzie prowadzona dwutorowo. Oddzielnie dla absolwentów gimnazjów i oddzielnie dla absolwentów ośmioletnich podstawówek.
Uczniowie trzyletnich liceów (czteroletnich techników), którzy nie uzyskają promocji do klas wyższych tych szkół będą kontynuować naukę już w nowych cztero - albo pięcioletnich szkołach ponadpodstawowych.
ZESPOŁY SZKÓŁ
Przepisy wprowadzające ustawę Prawo oświatowe regulują także zasady przekształcania zespołów szkół w nowe typy szkół.
I tak, zespół szkół, w skład którego wchodzi sześcioklasowa podstawówka i trzyletnie gimnazjum, przekształca się – z dniem 1 września 2017 r. w ośmioletnią szkołę podstawową. Przekształcenie potwierdza uchwała prowadzącej taki zespół jednostki samorządu terytorialnego, którą podjąć należy do 30 listopada 2017 r. Uchwała ta jest jednocześnie aktem założycielskim nowej ośmioletniej podstawówki.
1 września 2017 r. następuje także przekształcenie zespołu szkół, w skład którego wchodzi gimnazjum i zasadnicza szkoła zawodowa w zawodową szkołę branżową I stopnia.
Natomiast zespół, w skład którego wchodziło gimnazjum i trzyletnie liceum przekształci się – z dniem
1 września 2019 r. w czteroletnie liceum ogólnokształcące. Z tą samą datą w pięcioletnie technikum przekształci się zespół szkół składający się z gimnazjum i czteroletniego technikum.
Przekształcenie potwierdzają stosowne uchwały podjęte do 30 listopada 2019 r. przez rady właściwych jednostek samorządu terytorialnego. Uchwały te stanowią jednocześnie akty założycielskie nowych szkół.
ZMIANA SIECI SZKÓŁ
Przepisy wprowadzające ustawę Prawo oświatowe zobowiązują także rady gmin do dostosowania obecnie istniejącej sieci szkół podstawowych i gimnazjów do zmian wprowadzonych reformą. Uchwały takie mają obowiązywać od 1 września 2017 r. do 31 sierpnia 2019 r.
Jak wynika z art. 210 ustawy Przepisy wprowadzające ustawę Prawo oświatowe, uchwały te rady gmin muszą podjąć do 31 marca 2017 r., a ich projekty należy przedłożyć do zaopiniowania związkom zawodowym i właściwemu kuratorowi oświaty. A także podać do publicznej wiadomości, publikując ich treść w Biuletynie Informacji Publicznej.
Jak wynika z art. 208 opinia kuratora oświaty ma charakter wiążący, a w jej treści powinna się znaleźć w szczególności ocena zgodności z prawem rozwiązań zaproponowanych w tej uchwale oraz ocena w zakresie zapewnienia przez jednostkę samorządu terytorialnego możliwości realizacji obowiązku szkolnego i obowiązku nauki, także możliwości realizacji obowiązku rocznego przygotowania przedszkolnego przez dzieci i młodzież zamieszkałe na terenie danej gminy.
Zarówno związki zawodowe, jak i kurator oświaty, na wydanie opinii mają 21 dni od daty otrzymania projektu zmiany sieci szkolnej.
Stosowne uchwały w sprawie dostosowania sieci szkół powiatowych do zmian wprowadzonych reformą systemu oświaty, w terminie do 31 marca 2017 r. podejmują także rady powiatów. Podobnie jak w przypadku gminnych uchwał, projekty zmian należy przedłożyć do zaopiniowania związkom zawodowym i właściwemu kuratorowi oświaty, którzy mają 21 dni na ustosunkowanie się do zawartych w ich treści rozwiązań. Opinia kuratora jest dla powiatu wiążąca.
Przepisy wprowadzające reformę oświaty stanowią, że samorządy na wydaną przez kuratora oświaty opinię w sprawie zmiany sieci szkół nie będą mogły wnieść zażalenia, ale będą mogły taką opinię zaskarżyć do sądu administracyjnego.
Takie rozwiązanie jest co najmniej kontrowersyjne, głównie dlatego, że przepisy nie przewidują czasu niezbędnego na rozpatrzenie takich skarg przez obie instancje sądowo-administracyjne. Oznacza to, że gdy zapadnie prawomocny wyrok, uczniowie będą już chodzić do szkół, o które toczył się spór.
DLA NAUCZYCIELI…
W okresie wdrażania nowej struktury szkół, wprowadzono rozwiązania uelastyczniające realizację polityki kadrowej poprzez rozszerzenie zakresu stosowania art. 18 ustawy – Karta Nauczyciela. Przepis ten reguluje kwestie przenoszenia do innej szkoły lub na inne stanowisko nauczycieli zatrudnionych na podstawie mianowania. W okresie wdrażania reformy ma on znajdować zastosowanie także do nauczycieli zatrudnionych na podstawie umowy o pracę na czas nieokreślony i bez względu na wymiar etatu. Jednocześnie wyłączony będzie warunek konieczności zapewnienia przeniesionemu nauczycielowi mieszkania służbowego oraz miejsca pracy dla małżonka, będącego nauczycielem.
Ponadto w okresie przejściowym ustawodawca zawiesił stosowanie art. 19 Karty Nauczyciela, który umożliwia organom prowadzącym szkoły przenieść nauczyciela zatrudnionego na podstawie mianowania – bez jego zgody. W konsekwencji decyzję o ewentualnym przeniesieniu będzie podejmował sam nauczyciel.
Ustawodawca postanowił także rozszerzyć możliwość uzupełniania przez nauczyciela etatu pracą w innej szkole. Z rozwiązania tego – w okresie przejściowym – będą mogli także skorzystać ci nauczyciele, którzy w dotychczasowym miejscu pracy są zatrudnieni w wymiarze mniejszym niż ½ obowiązkowego tygodniowego wymiaru zajęć. Ponadto umożliwia to kontynuację zatrudnienia w drodze mianowania nauczycielom zatrudnionym w wymiarze niższym niż ½ obowiązkowego wymiaru zatrudnienia. Nauczyciele, którzy skorzystają z tej możliwości, w przypadku rozwiązania stosunku pracy będą otrzymywali odprawę.
Ponadto od 1 września 2017 r. do 31 sierpnia 2019 r., podjęcie lub kontynuowanie dodatkowego zatrudnienia przez nauczyciela lub dyrektora szkoły zatrudnionego w pełnym wymiarze zajęć, w innym przedszkolu, innej szkole lub ich zespole, będzie wymagało uzyskania pisemnej zgody dyrektora przedszkola, szkoły lub zespołu, w których zatrudniony jest ten nauczyciel, a w przypadku dyrektora szkoły – organu prowadzącego. W przypadku naruszenia tego warunku, dyrektor szkoły (organ prowadzący szkołę), wskazanej jako podstawowe miejsce zatrudnienia, będzie mógł rozwiązać stosunek pracy z nauczycielem (dyrektorem szkoły) z końcem roku szkolnego za trzymiesięcznym wypowiedzeniem.
… I DLA PRACOWNIKÓW SAMORZĄDOWYCH
Przepisy wprowadzające reformę oświaty przewidują także, że do niebędących nauczycielami pracowników gimnazjów, w których wygaszane jest kształcenie, prowadzonych przez jednostki samorządu terytorialnego, zastosowanie miały przepisy art. 22 i art. 23 ustawy o pracownikach samorządowych.
Chodzi przede wszystkim o pracowników zatrudnionych na stanowiskach pomocniczych i obsługi, do których nie mają zastosowania przepisy ustawy o pracownikach samorządowych, umożliwiające ich przeniesienie do pracy w innej jednostce lub na inne stanowisko w sytuacji, w której ich dalsze zatrudnienie u dotychczasowego pracodawcy nie jest możliwe.
Wprowadzona zmiana umożliwi zatem przenoszenie na inne stanowiska lub do innych pracodawców samorządowych pracowników pomocniczych i obsługi zatrudnionych w likwidowanych gimnazjach.
STANOWISKA KIEROWNICZE
Co do zasady w szkołach przekształconych z mocy prawa nie będzie zmian na stanowiskach dyrektorskich. Oznacza to, że szkołami zarządzać będą dotychczasowi dyrektorzy we współpracy z wicedyrektorami oraz nauczycielami zajmującymi inne stanowiska kierownicze w szkole do końca okresu, na jaki zostały im powierzone powyższe stanowiska.
Natomiast w przypadku wygaszanych gimnazjów (tj. takich, które nie będą przekształcały się w szkoły nowego typu lub nie będą włączane do innych szkół) dotychczasowi ich dyrektorzy będą zajmowali stanowisko do końca okresu, na jaki powierzono im to stanowisko, nie dłużej jednak niż do 31 sierpnia 2019 r. W sytuacji zaś, gdy ich kadencja zakończy się przed wygaszeniem kształcenia w gimnazjum, przepisy przewidują możliwość przedłużenia powierzenia im tej funkcji, nie dłużej jednak niż do 31 sierpnia 2019 r. lub możliwość powierzenia pełnienia obowiązków dyrektora gimnazjum – wicedyrektorowi, a w gimnazjach, w których nie ma wicedyrektora, nauczycielowi tego gimnazjum, nie dłużej niż do 31 sierpnia 2019 r.
Jakub Gortyński
