Pracownicze Plany Kapitałowe w samorządzie terytorialnym – kiedy je wprowadzić?

ANALIZY SAMORZĄDOWE - BIULETYN SAMORZĄDOWCA 6 / 2019

CZYM SĄ PPK I KIEDY POJAWIĄ SIĘ W SAMORZĄDZIE TERYTORIALNYM?

Od 1 stycznia 2019 r. stopniowo wprowadzane są w Polsce pracownicze plany kapitałowe – jeden z instrumentów oszczędzania na przyszłe emerytury zaliczany do obecnego trzeciego filara systemu emerytalnego. Także jednostki sektora finansów publicznych będą miały obowiązek tworzenia pracowniczych planów kapitałowych (PPK) od początku 2021 roku. To wyzwanie nie tylko dla osób kierujących poszczególnymi jednostkami, ale stojące przed wszystkimi osobami zatrudnionymi w jednostkach samorządu terytorialnego i ich związkami, samorządowych zakładach budżetowych oraz niektórych samorządowych osobach prawnych.

NAJISTOTNIEJSZE INFORMACJE O PPK

Różne działania związane z wprowadzaniem ustawy z 4 października 2018 r. o Pracowniczych Planach Kapitałowych (Dz.U. 2018 poz. 2218 ze zm.) powodują, że wiedza o PPK zaczyna być coraz bardziej powszechna. PPK to rządowe rozwiązanie wspólnego, obligatoryjnego dla pracodawców, a dobrowolnego dla pracowników grupowego oszczędzania z przeznaczeniem co do zasady na wypłaty po osiągnięciu przez uczestnika PPK wieku lat 60-ciu, wprowadzane od 2019 roku. Zasadniczo obowiązkiem każdego pracodawcy jest terminowe utworzenie PPK, a następnie naliczanie i odprowadzanie zgodnie z ustawą kwot wpłat do tzw. instytucji finansowej. Według ustawy to właśnie ten podmiot ma na bieżąco zarządzać środkami pracowników w ramach aż PPK do osiągnięcia przez osobę zatrudnioną ustawowego wieku, a następnie będzie odpowiedzialny za wypłacanie na warunkach i w przypadkach określonych w przepisach. Środki gromadzone w systemie PPK mają charakter prywatny – są one własnością uczestników PPK. Co do zasady to osoby gromadzące środki mogą nimi dysponować, w ograniczony sposób w okresie gromadzenia środków oraz w swobodniejszy po osiągnięciu 60 roku życia. PPK opiera się na inwestycjach na rynku kapitałowym, gdzie za wpłaty uczestników PPK instytucja finansowa nabywa akcje i obligacje, odpowiednio nimi zarządzając i pomnażając kapitał gromadzony przez poszczególnych uczestników PPK. Zasadniczym celem oszczędzania jest wypłata środków z PPK, która następuje po osiągnięciu przez uczestnika PPK wieku lat 60 (bez względu na jego płeć). Przewidziano też możliwość wcześniejszego wycofania środków z PPK w różnych sytuacjach życiowych (np. poważne zachorowanie). System PPK jest nadzorowany tak przez Komisję Nadzoru Finansowego, jak też przez Państwową Inspekcję Pracy. Natomiast podmiotem organizującym system PPK jest Polski Fundusz Nadzoru oraz podmioty z nim powiązane.

OBOWIĄZEK UTWORZENIA PPK PRZEZ JEDNOSTKI SEKTORA FINANSÓW PUBLICZNYCH

Przepisy ustawy z 4 października 2018 r. zakładają stopniowe wprowadzanie PPK w różnych podmiotach. W roku 2021 będą PPK tworzone u najmniejszych pracodawców (zatrudniających do 19 osób) oraz w jednostkach sektora finansów publicznych. Dla przypomnienia, jednostki sektora finansów publicznych, to te podmioty wymienione w treści art. 9 ustawy z 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych oraz te utworzone na podstawie ustaw, które mają status jednostek sektora finansów publicznych. Bez względu na to ile osób zatrudnia dana jednostka organizacyjna sektora finansów publicznych, nie jest ona zobowiązana do tworzenia PPK ani w 2019 r., ani w roku 2020. Pewnym paradoksem jest to, że jednostki sektora finansów publicznych są często dużo większymi pracodawcami (w rozumieniu ustawy) niż jednostki sektora prywatnego lub non profit, jednak nie przystępują one do tworzenia PPK w tym samym czasie co inne, porównywalne pod względem zatrudnienia jednostki prywatne. Na potrzeby tego artykułu należy uznać, że proces tworzenia PPK składa się z następujących etapów: wybór instytucji finansowej oraz terminowe zawarcie umów składających się na PPK, to jest umowę o zarządzanie PPK oraz umowy o prowadzenie PPK. Wszystkie z tych etapów są równie istotne, ale też z różnych powodów. W przypadku nieterminowego zawarcia umowy o zarządzanie PPK ustawodawca przewidział dotkliwe kary, o czym będziemy pisać w następnych publikacja na ten temat. Zawarcie umowy o prowadzenie PPK oznacza zapisanie pracowników do PPK i rozpoczęcie obowiązku naliczania wpłat do PPK – wiąże się z obciążeniami dla pracodawcy wynikających z wpłat nałożonych ustawowo.

TERMIN UTWORZENIA PPK PRZEZ JEDNOSTKI SEKTORA FINANSÓW PUBLICZNYCH

Ustalenie terminu utworzenia PPK przez jednostki sektora finansów publicznych, mimo że ustawodawca wyznaczył tym podmiotom odrębny termin do wprowadzenia, nie jest łatwy do jednoznacznego wskazania. Wynika to z faktu, że mimo jasnej treści przepisu ustawy o PPK, który być może jest niepotrzebnie w ten sposób sformułowany, to wskazówki interpretacyjne zawarte na portalu internetowym www.mojeppk.pl będącego oficjalnym, ale nie ponoszącym żadnej odpowiedzialności prawnej, publikatorem informacji na temat PPK, są rozbieżne od tego, co wynika wprost z treści przepisu ustawy o PPK. Artykuł 137 ustawy o PPK, który wprost stanowi, że „W przypadku podmiotów zatrudniających będących jednostkami wchodzącymi w skład sektora finansów publicznych w rozumieniu art. 9 ustawy (Dz.U. z 2017 r. poz. 2077 oraz z 2018 r. poz. 62, 1000, 1366, 1669 i 1693), obowiązek, o którym mowa w art. 8 ust. 1, powstaje w dniu 1 stycznia 2021 r. Umowę o prowadzenie PPK podmiot taki zawiera najpóźniej do dnia 10 kwietnia 2021 r.” Treść powyższego przepisu nie nasuwa wątpliwości, że terminem na zawarcie umowy o prowadzenie PPK przez jednostkę sektora finansów publicznych jest 10 kwietnia 2020 r., co powoduje, że pierwsze wpłaty do PPK powinny zostać naliczone od wynagrodzenia uczestnika PPK wypłacanego po tej dacie.

WĄTPLIWY TERMIN ZAWARCIA UMOWY O ZARZĄDZANIE PPK

Na tle interpretacji przepisów pojawia się pytanie: do kiedy pracodawca – jednostka sektora finansów publicznych powinien zawrzeć umowę o zarządzanie PPK. Przepis art. 137 ustawy o PPK zawiera odesłanie do art. 8 ust. 1 tego aktu. Ten przepis stanowi: „Podmiot zatrudniający zawiera umowę o zarządzanie PPK nie później niż na 10 dni roboczych przed dniem, w którym w stosunku do pierwszej osoby zatrudnionej jest obowiązany zawrzeć umowę o prowadzenie PPK, zgodnie z art. 16”. Powstaje tu ważne pytanie: jak należy rozumieć zwrot przez obowiązek, o którym mowa w art. 8 ust. 1 ustawy o PPK, w odniesieniu do terminu zawarcia umowy o zarządzanie PPK. W opinii autorów nie ulega wątpliwości, że obowiązek, o którym mowa w art. 8 ust. 1 ustawy o PPK to obowiązek zawarcia umowy o zarządzanie PPK. Z kolei zestawiając tę konstatację z treścią przepisu art. 137 ustawy o PPK, który jednoznacznie wskazuje dzień 1 stycznia 2021 r. jako termin powstania obowiązku zawarcia umowy o zarządzanie PPK należy stwierdzić, że z treści przepisów ustawy o PPK wynika literalnie, że podmioty sektora finansów publicznych powinny spełnić obowiązek zawarcia umowy o zarządzanie PPK na dzień 1 stycznia 2021 r. Takie ukształtowanie terminu do zawarcia wskazanej umowy powoduje doniosłe konsekwencje w zakresie terminów tworzenia PPK w danej jednostce sektora finansów publicznych, z uwagi na ustawowo uregulowany proces wyboru instytucji finansowej oraz konsultacji z przedstawicielami pracowników. Oznacza to, że wszystkie te czynności pracodawca sektora finansów publicznych powinien podjąć najpóźniej w drugiej połowie 2020 r. Na dzień 1 stycznia 2021 r. taki podmiot powinien się być w stanie wylegitymować zawartą umową o zarządzanie PPK. W innym bowiem przypadku naraża się na odpowiedzialność karną uregulowaną w treści art. 106 ustawy o PPK, co wiąże się z konsekwencjami finansowymi.
Mimo powyższego, na portalu internetowym www.mojeppk.pl, obecnie można znaleźć interpretację, zgodnie z którą ostatecznym terminem na zawarcie umowy o zarządzanie PPK przez jednostki sektora finansów publicznych jest dzień 26 marca 2021 r. Największym problemem jest to, że nie ma podstaw do takiej interpretacji, o czym pisaliśmy powyżej. Powyższa data nie wynika z treści art. 8 ust. 1 ustawy o PPK, który stanowi wprost, że podmiot zatrudniający zawiera umowę o zarządzanie PPK nie później niż na 10 dni roboczych przed dniem, w którym w stosunku do pierwszej osoby zatrudnionej jest obowiązany zawrzeć umowę o prowadzenie PPK. Jeżeli taki podmiot sektora finansów publicznych jest zobowiązany zawrzeć umowę o prowadzenie najpóźniej z dniem 10 kwietnia 2021 r., co wprost wynika z dyspozycji art. 137 ustawy o PPK, to termin 10 dni roboczych przed przypada na dzień 26 marca 2021 r. Jednak ustawodawca wprowadził art. 137 ustawy, który de facto stanowi lex specialis w stosunku do przepisów regulujących terminy zawierania umów w ramach PPK i nie pozwala na taką interpretację.
Naszym zdaniem prawidłowym działaniem, wynikającym z treści przepisów ustawy o PPK w przypadku pracodawców jednostek sektora finansów publicznych będzie zawarcie umowy o zarządzanie PPK z dniem 1 stycznia 2021 r., a umowy o prowadzenie PPK najpóźniej z dniem 10 kwietnia 2021 r. Okres między tymi datami może być dobrze wykorzystany na wdrożenie administracyjne oraz komunikacyjne PPK w danym podmiocie.

Stan prawny na 22 listopada 2019 r.

dr Marcin Wojewódka
Instytut Emerytalny Sp. z o.o.

mec. Kornel Kowalski
Instytut Emerytalny Sp. z o.o.

SPIS TREŚCI

Wydawca: SKIBNIEWSKI MEDIA, Warszawa