2020

Jesteś tutaj: Strona główna

Wydania archiwalne

2020

SAS4_2021

Co dalej z finansami gmin, miast i powiatów?

ANALIZY SAMORZĄDOWE - BIULETYN SAMORZĄDOWCA 4 / 2021

Finanse komunalne znajdują się w momencie ogromnej niepewności. Mamy za sobą rok kryzysu, który uderzył przede wszystkim w samorządy miejskie. Zapowiadane są zasadnicze zmiany na różnych polach. Nie wiemy, które z nich zostaną zrealizowane, w jakiej kolejności i perspektywie czasowej, i jak będą wzajemnie na siebie oddziaływały. Można się ponadto spodziewać trzech dodatkowych strumieni środków: z regularnej perspektywy finansowej UE 2021-2027, z Krajowego Planu Odbudowy oraz w ramach Polskiego Ładu.

MALEJE ROLA PIT

Cała seria już przeprowadzonych zmian w PIT – zwolnienie podatkowe dla ludzi młodych, podwyższenie pracowniczego ryczałtu kosztów uzyskania przychodów, obniżenie stawki podatkowej, a przede wszystkim ogłoszony zamiar podniesienia kwoty wolnej od podatku – mają ten oczywisty skutek, że zmniejszają dochody samorządów z udziałów we wpływach podatkowych. Według szacunków rządowych: te z 2019 r. o 6 mld zł, te planowane na 2022 r. o 10-11 mld zł rocznie.
Dla samorządów PIT jest głównym źródłem dochodów wykorzystywanych na podstawie swobodnej decyzji. Historycznie PIT jest głównym źródłem realnego wzrostu dochodów samorządowych. W ostatnich latach systematycznie, choć w zmiennym tempie, rosły dochody podatników, a w efekcie dochody samorządów z tego źródła. Spadły one rok do roku dwa razy, w 2009 i 2020 r. – do czego niezbędny był zbieg prawnego zmniejszenia obciążeń podatkowych oraz załamania się koniunktury.
Wpływ zmian w PIT na finanse jednostek samorządowych jest zróżnicowany. Stosunkowo najmniejszy jest w przypadku samorządów województw, których dochody własne są oparte na udziałach we wpływach z CIT. Silnie odczuwany jest przez miasta na prawach powiatu, które otrzymują udziały gminne i powiatowe.
Bardziej generalnie trzeba wskazać, że im wyjściowo wyższe dochody danej JST z tego źródła, tym większy ubytek potencjalnych dochodów w kolejnych latach. System technicznego podziału wpływów z PIT (na podstawie podatku należnego dwa lata wcześniej) sprawia, że pełne konsekwencje danej zmiany w PIT dla poszczególnych jednostek ujawniają się po dwóch latach.
Spadek wpływów z PIT prowadzi także do znaczącego ubytku dochodów tych JST, których dochody z tego źródła są niewysokie. Dochodzi bowiem do obniżenia wartości „średniej” (dochodów podatkowych odpowiednio gminnych, powiatowych i wojewódzkich w przeliczeniu na mieszkańca kraju), w stosunku do których naliczana jest wartość transferów wyrównawczych (kwot podstawowych subwencji wyrównawczej). Z przyczyn technicznych dzieje się to znowu z dwuletnim opóźnieniem.

PIT I CIT PO NOWEMU

Za reakcję Ministerstwa Finansów na problem ubytków dochodów z PIT można uważać koncepcję z grudnia ubiegłego roku, która w nowy sposób określała dochody samorządów z trzech najważniejszych źródeł: udziałów we wpływach z PIT i CIT oraz subwencji oświatowej. Uzależniała wzrost sumy tych dochodów od średnioterminowego wzrostu PKB (dokładniej od średniego wzrostu PKB w ciągu 8 lat, do roku poprzedzającego rok budżetowy o dwa lata).
Taka propozycja w zeszłorocznych warunkach spadku wpływów w PIT mogła wydawać się atrakcyjna, gdyż zapewniałaby znaczący wzrost subwencji oświatowej. Oczywistym jednak problemem bilansowania dochodów podatkowych i subwencji jest fakt, że są one dzielone pomiędzy poszczególne JST według innych zasad. Jedne jednostki traciłyby na obniżeniu wpływów podatkowych, inne zaś korzystałyby ze wzrostu subwencji.
Koncepcja została sformułowana zanim zapadła decyzja o podniesieniu kwoty wolnej od podatku. O ile można wnioskować z wypowiedzi przedstawicieli Ministerstwa Finansów, obecne plany obejmują już tylko gwarancję niepomniejszania sumy dochodów z PIT i CIT rok do roku. Nie wiemy, jak technicznie wyglądałyby naliczenia sugerowanych rekompensat ubytku dochodów. Najwyraźniej natomiast zrezygnowano z wiązania wysokości dochodów ze wzrostem PKB i bilansowania dochodów podatkowych subwencją oświatową.
Zachowano natomiast inny element koncepcji. Kwoty przypadające poszczególnym JST z tytułu udziałów w PIT i CIT wyliczane byłyby na podstawie prognoz na rok budżetowy oraz danych za lata ubiegłe. JST otrzymywałyby dochody z tych źródeł w 12 równych i stałych ratach (z ewentualną korektą po zakończeniu roku).
Dzięki gwarancji niepomniejszania dochodów z udziałów w PIT i CIT, ta okrojona wersja nowych zasad jest umiarkowanie korzystna dla samorządów w latach, w których dochody podatkowe zmniejszałyby się – czy to wskutek zmian w konstrukcji podatków, czy pogorszenia się koniunktury.
Jednak przy wzroście gospodarczym, na ogół zmniejszenie obciążeń podatkowych prowadzi jedynie do obniżenia potencjalnych dochodów – tj. w stosunku do wysokości wpływów podatkowych w danym roku, jakich można by się spodziewać przy zachowaniu starych zasad – przy zachowanym, chociaż znacząco obniżonym, wzroście w stosunku do poprzedniego roku. Tego typu ubytku dochodów gwarancja już nie obejmuje. Analogiczna gwarancja zachowania wysokości z poprzedniego roku w ciągu 17 lat obowiązywania ustawy o dochodach jednostek samorządu terytorialnego przyniosła w przypadku subwencji oświatowej drastyczne pogorszenie się relacji jej wysokości do potrzeb wydatkowych w dziedzinie oświaty.
Drugą stroną proponowanego rozwiązania jest spowolnienie wzrostu dochodów samorządów ze źródeł podatkowych w okresach szybkiego rozwoju gospodarczego, spowodowane naliczaniem udziałów częściowo w oparciu o niższe wpływy podatkowe z ubiegłych lat.

NADZWYCZAJNE PROGRAMY INWESTYCYJNE

Najprawdopodobniej nowy sposób naliczania udziałów w PIT nie obejmie jeszcze sytuacji przyszłorocznej, ubytku wpływów z PIT o 10-11 mld zł. Ogłaszając zmiany podatkowe, rząd zapowiedział, że zostaną one zrekompensowane w inny sposób – za pomocą nowo utworzonej subwencji rozwojowej/inwestycyjnej. Jak dotąd nie ujawniono ani wielkości tej subwencji (czy w pełni zrekompensuje ubytek dochodów), ani sposobu jej podziału (czy kwoty dla poszczególnych JST będą odpowiadać ubytkom dochodów tych jednostek). Ogromne obawy samorządów budzi przypuszczenie, że – zgodnie z nazwą – nowa część subwencji będzie mogła być wykorzystana jedynie na wydatki inwestycyjne. Może to doprowadzić do bardzo znaczącego pogorszenia finansowania podstawowej działalności samorządów i trudności zbilansowania części operacyjnych budżetów u wielu jednostek.
W tym kontekście trzeba przypomnieć, że do licznych programów dotacyjnych dołączyły w latach 2020-2021 dwa ogromne kwotowo strumienie transferów przeznaczonych wyłącznie na inwestycje – Rządowy Fundusz Inwestycji Lokalnych (ponad 13 mld zł) oraz Rządowy Fundusz Polski Ład. Program Inwestycji Strategicznych (wielomiliardowy, o nieustalonej wielkości).
Mają one pewne charakterystyczne cechy. Są to programy nadzwyczajne, stanowiące reakcję państwa na kryzys i w gruncie rzeczy jednorazowe, chociaż oba fundusze podzielone są na transze, a drugi z nich ma funkcjonować przez kilka lat.
Ich podstawa ustawowa jest bardzo wątła. Oba opierają się na art. 65 ust. 28 tzw. drugiej specustawy covidowej (ustawa z dnia 31 marca 2020 r. o zmianie ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych oraz niektórych innych ustaw, Dz.U. z 2020 r. poz. 568, z późn. zm.).
Przepis ten daje Radzie Ministrów prawo wydania uchwały ustalającej „zasady rozdziału i przekazywania wsparcia na inwestycyjne zadania dla jednostek samorządu terytorialnego” w ramach Funduszu Przeciwdziałania COVID-19, utworzonego w BGK art. 65 ust. 1 cytowanej ustawy.
Transfery z tego funduszu nie są klasyfikowane jako dotacje, a „środki na inwestycje pozyskane z innych źródeł” i zaliczane do dochodów własnych (sic!).
Na poziomie ustawowym brak jest specyficznego określenia przeznaczenia środków, których dotyczyłyby uchwała Rady Ministrów obowiązuje ogólna zasada, stwierdzająca, że środki z Funduszu przeznaczone są na finansowanie bądź dofinansowania realizacji zadań „związanych z przeciwdziałaniem COVID-19” – tak jak je określa art. 2 ust. 2 ustawy z 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (Dz.U. poz. 374, 567 i 568). Określenie to jest bardzo szerokie, gdyż terminem „przeciwdziałanie” obejmuje także „zwalczanie skutków, w tym społeczno-gospodarczych” epidemii. Pozwala to na, w gruncie rzeczy, dowolne ukierunkowanie transferów.
Nawet same uchwały Rady Ministrów konstytuujące oba fundusze nie zawierają jasnych reguł ich podziału. Już podział FRIL budził poważne kontrowersje. Pierwszą transzę dzielono algorytmem. Jednak nie zamieszczono go w uchwale konstruującej fundusz, którą jedynie zaopatrzono w załącznik zestawiający kwoty naliczone algorytmem dla poszczególnych JST. Nie mamy nawet pewności co do ostatecznej postaci algorytmu, ponieważ był niejednolicie przedstawiany.
Uchwała opisywała kryteria oceny wniosków w kolejnych transzach, jednak w sposób całkowicie nieoperacyjny. Jak pamiętamy wybór wniosków przyniósł oskarżenie rządu o stosowanie w rzeczywistości politycznego kryterium wyboru, wsparte analizą przeprowadzona przez Flisa i Swianiewicza dla Fundacji Batorego.
Uchwała ustanawiająca Program Inwestycji Strategicznych właściwie w zupełności pozostawia wybór wniosków uznaniu rządowej komisji i premierowi, który może wprowadzić dowolne zmiany w stosunku do jej rekomendacji. W uchwale określono hierarchię priorytetów inwestycyjnych, której odpowiada wysokość dofinansowania (od 95 do 80%). Brak jednak przepisów wiążących te hierarchię z oceną i wyborem projektów.
Fundusz przygotowano w wyraźnym pośpiechu. Rozwiązania przyjęte w uchwale w kilku punktach zasadniczo różnią się od modelu opisywanego przez prezes BGK na spotkaniu z samorządami kilka dni wcześniej. Zwraca uwagę brak linii demarkacyjnych pomiędzy zakresem inwestycji, które mogą być finansowane z funduszu i z innych źródeł, w tym z programów operacyjnych i Krajowego Programu Odbudowy.
Każe to zastanawiać się, czy pośpiech nie wynikał z realnej perspektywy wstrzymania środków UE i tak szeroko i dowolnie zakrojony Program Inwestycji Strategicznych nie ma awaryjnie pełnić roli substytutu w stosunku do nich.
Na najbliższe lata więcej jest niewiadomych niż pewników. Anonsowane systemowe reformy prawdopodobnie co najmniej opóźnią się. Realna jest obawa o stan finansów tych JST, których dochody w największym stopniu zależą od PIT. Natomiast o hierarchii dochodowej wśród samorządów i ich możliwościach inwestycyjnych w najbliższych latach najprawdopodobniej decydowało będzie ręczne sterowanie.

Aleksander Nelicki
ekspert ds. finansów samorządowych

SPIS TREŚCI

Doręczenia elektroniczne przesunięte w czasie

ALERTY PRAWNE - BIULETYN SAMORZĄDOWCA 4 / 2021

Dnia 18 listopada 2020 r. uchwalona została ustawa o doręczeniach elektronicznych (Dz.U. poz. 2320 z późn. zm.). Pierwotnie zakładano, że w swojej zasadniczej części wejdzie ona w życie z dniem 1 lipca 2021 r. Z uwagi jednak na pandemię koronawirusa brak było możliwości przeprowadzenia odpowiednich testów przed udostępnieniem usług. W tym celu, zdecydowano się na przesunięcie terminu wdrożenia tak publicznej usługi rejestrowanego doręczenia elektronicznego, jak również publicznej usługi hybrydowej – jak wskazano w uzasadnieniu do projektu nowelizacji – „w celu zapewnienia jak najwyższej jakości dla użytkowników końcowych”. W konsekwencji, ustawą z dnia 15 czerwca 2021 r. o zmianie ustawy o doręczeniach elektronicznych (Dz.U. poz. 1135) przesunięto wejście w życie ustawy z dnia 1 lipca 2021 r. na dzień 5 października 2021 r. Z tym też dniem zmienione zostaną m.in. niektóre przepisy Kodeksu postępowania administracyjnego oraz Ordynacji podatkowej. Co przy tym istotne, zmianie nie uległy terminy, od których jednostki samorządu terytorialnego mają zacząć stosować ustawę. Tym samym, w dalszym ciągu jednostki te są obowiązane stosować przepisy ustawy w zakresie doręczania korespondencji z wykorzystaniem publicznej usługi rejestrowanego doręczenia elektronicznego od dnia 1 stycznia 2024 r., a w zakresie doręczania korespondencji z wykorzystaniem publicznej usługi hybrydowej od dnia 1 października 2029 r.

SPIS TREŚCI

Ustawa o otwartych danych i ponownym wykorzystywaniu informacji sektora publicznego uchwalona

ALERTY PRAWNE - BIULETYN SAMORZĄDOWCA 4 / 2021

Dnia 23 lipca 2021 r. uchwalono ustawę o otwartych danych i ponownym wykorzystaniu informacji sektora publicznego. Ustawa określa zasady otwartości danych, zasady i tryb udostępniania i przekazywania informacji sektora publicznego w celu ponownego wykorzystywania oraz podmioty, które udostępniają lub przekazują te informacje. Podmiotami zobowiązanymi do udostępniania lub przekazywania informacji sektora publicznego w celu ponownego wykorzystywania są m.in. jednostki samorządu terytorialnego jako jednostki sektora finansów publicznych w rozumieniu przepisów ustawy o finansach publicznych. Ustawa w swojej zasadniczej części wejdzie w życie po upływie 3 miesięcy od dnia ogłoszenia. Zastępuje ona obowiązującą od ponad 5 lat ustawę z dnia 25 lutego 2016 r. o ponownym wykorzystaniu informacji sektora publicznego (Dz.U. z 2019 r. poz. 1446), która z kolei zastępowała ówczesny Rozdział 2a ustawy o dostępie do informacji publicznej („Ponowne wykorzystywanie informacji publicznej”).

Współpraca samorządów z organizacjami pozarządowymi i wolontariatem

AKTUALNOŚCI / ANALIZY - KOMENTRZE - SAS 4 / 2021

PODSTAWA PRAWNA WSPÓŁPRACY

Obecnie organizacje pozarządowe tworzą sieć dobrze rozwiniętych i zróżnicowanych podmiotów, które ze względu na rodzaj działalności, określanej jako działalność pożytku publicznego, wykonują zadania, które z mocy prawa realizują również jednostek samorządu terytorialnego. Ustawa z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (Dz.U. z 2020 r. poz. 1057 oraz z 2021 r. poz. 1038 i 1243: dalej: ustawa) w art. 3 ust. 1 definiuje działalności pożytku publicznego jako działalność społecznie użyteczną, prowadzoną przez organizacje pozarządowe w sferze zadań publicznych, określonych w art. 4 ust. 1 ustawy. Warto też zaznaczyć, że obszar ich działania nosi – w zdecydowanej większości – cechy działań lokalnych i tylko nieliczne z tych organizacji obejmują swoim zasięgiem regiony czy nawet obszar całego kraju. Stwarza to potencjalne możliwości współpracy z jednostkami samorządu terytorialnego przejawiającej się w różnych formach, od prostego dofinansowywania wykonywanych zadań po bardziej skomplikowane, wielowątkowe i wieloletnie relacje.
Na potrzeby niniejszego artykułu wskazano jedynie przepisy odnoszące się wyłącznie do gminy, ale należy pamiętać, że w przypadku powiatów i samorządowych województw regulacje są podobne.
Analizując więc stosunki między gminami a organizacjami pozarządowymi w ujęciu prawnym, należy zauważyć, że ustawa o samorządzie gminnym zawiera przepis, który odnosi się wprost do takiej współpracy. Ma on jednak charakter kompetencji ogólnej i sposobu realizacji tego zadania nie konkretyzuje. Otóż zgodnie z art. 7 ust. 1 pkt 19 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminny (Dz.U. z 2021 r. poz. 1372) do zadań własnych gminy ustawodawca zaliczył sprawy współpracy i działalności na rzecz organizacji pozarządowych oraz podmiotów wymienionych w art. 3 ust. 3 ustawy. Pamiętać jednak należy, że ustawa o samorządzie gminnym ma charakter ustrojowy i nie zawiera szczegółowych regulacji, które powinna znaleźć się w ustawach zwykłych. Ustawa z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego reguluje w całości prowadzenia działalności pożytku publicznego przez organizacje pozarządowe w sferze zadań publicznych, współpracy organów administracji publicznej z organizacjami pozarządowymi oraz współpracy, o której mowa w art. 4d ustawy. Tak więc to cytowana wyżej ustawa stwarza ramy współpracy między gminami a organizacjami pozarządowymi i powinna stanowić podstawę ich wzajemnych relacji.

PROGRAM WSPÓŁPRACY

Omawiając relacje między organizacjami pożytku publicznego a jednostkami samorządu terytorialnego stwierdzić należy, że najważniejszym dokumentem ustalającym zasady wzajemnych relacji jest program współpracy, którego charakter został określony w art. 5a ust. 1 ustawy. Program, o którym mowa, uchwalany jest corocznie przez organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego po konsultacjach do 30 listopada roku poprzedzającego okres jego obowiązywania. Zaznaczyć należy, że program, o którym mowa w powołanym przepisie ma charakter obligatoryjny, w przeciwieństwie do programu wieloletniego (art. 5a ust. 2 ustawy). Inaczej mówiąc, organy stanowiące mają obowiązek uchwalenia programu corocznego. Warto nadmienić, co wynika z orzecznictwa sądów administracyjnych, że przekroczenie wskazanego w ustawie terminu, tj. 30 listopada nie powoduje wzruszenia takiej uchwały. Sądy uznały, w licznych orzeczeniach, że termin wskazany w ustawie nie jest terminem zawitym, ale instrukcyjnym, a jego naruszenie nie stanowi istotnego naruszenia prawa. Ważne jest również i to, że uchwała podjęta w sprawie programu współpracy z organizacjami pozarządowymi, o której mowa w art. 5a ust. 1 ustawy, stanowi akt prawa miejscowego, co niesie za sobą określone konsekwencje, szczególnie dotyczące zasad tworzenia takiej uchwały oraz jej publikacji (zob. wyrok WSA w Łodzi z dnia 4 grudnia 2020 r., sygn. akt III SA/Łd 591/20). Brak publikacji omawianej uchwały w sposób przez prawo przewidziany w istotny sposób narusza prawa, skutkując uchyleniem takiej uchwały. W tym kontekście warto jedynie przypomnieć, że zgodnie z art. 18 ust. 2 pkt 15 ustawy o samorządzie gminnym, który stanowi, że do wyłącznej właściwości rady gminy należy stanowienie w innych sprawach zastrzeżonych ustawami do kompetencji rady gminy, to rada gminy jest organem właściwym do uchwalenia programu współpracy.

FORMY WSPÓŁPRACY

Formy realizacji przez organizacje pozarządowe zadań zleconych ujęte zostały w art. 11 ust. 1 pkt 1-2 ustawy. Zgodnie z powołanym przepisem organy administracji publicznej wspierają realizacje zadań lub powierzają realizację zadań w sferze publicznej. Wsparcie następuje wówczas, gdy organizacja samodzielnie takie zadanie realizuje a organy jedynie w części realizację tych zadań wspierają; powierzanie zaś wtedy, gdy zadanie takie zlecone zostaje przez organ i w całości przez organ finansowane. Co istotne, tak w jednym, jak i w drugim przypadku ustawa wprost nakazuje przeprowadzenie otwartych konkursów.
W przypadku gmin można je określić dwutorowa jako współpracę oraz działanie na rzecz organizacji pozarządowych i podmiotów określonych w ustawie. Przy braku legalnej definicji terminów współpraca i działanie, o których mowa, pojęcia te należy rozumieć szeroko, nie zapominając jednocześnie, że organy administracji publicznej muszą działać zgodnie z prawem i w granicach prawa. W praktyce współpraca mogłaby więc przybrać dowolną formę. Podobnie, co warto zauważyć, że jedną z form bezpośrednio wskazaną w ustawie w art. 9 ust. ust. 1 ustawy o samorządzie gminny, według którego w celu wykonywania zadań gmina może tworzyć jednostki organizacyjne, a także zawierać umowy z innymi podmiotami, w tym z organizacjami pozarządowymi. O ile forma współpracy nie została przez ustawodawcę określona, o tyle zakres tej współpracy musi mieścić się w charakterze zadań realizowanych przez te organizacje. Zakres ten jest określany jako działalność pożytku publicznego.
Wypada więc przypomnieć, że zgodnie z art. 3 ust. 1 ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r o działalności pożytku publicznego i wolontariacie, działalnością pożytku publicznego jest działalność społecznie użyteczna, prowadzona przez organizacje pozarządowe w sferze zadań publicznych określonych w ustawie. Jeżeli zaś chodzi o „sferę zadań publicznych” to została ona określona w ujęciu skatalogowanych zadań w art. 4 ust. 1 ustawy.

KONKURSY OTWARTE

Współpraca, o której mowa w ustawie, może przybrać formę wspierania lub powierzania przez organy administracji publicznej wykonywania przez organizacje pozarządowe zadań publicznych. Zgodnie z art. 11 ust. 2 ustawy, wspieranie oraz powierzanie, o których mowa w ust. 1, odbywają się po przeprowadzeniu otwartego konkursu ofert albo w trybach określonych w art. 11a– 11c lub art. 19a. Podstawową formą „wyboru” organizacji, która uzyska wsparcie lub której powierzy się wykonywania zadań jest forma konkursowa. Zasady i tryb przeprowadzania konkursów uregulowany został w całości w Rozdziale 2 ustawy pod tytułem: Prowadzenie działalności pożytku publicznego na podstawie zlecenia realizacji zadań publicznych. Ze zrozumiałych względów tryb konkursowy ma na celu wybór nie tylko najlepszej „oferty” realizacji zadań publicznych, ale też zapewnienie organizacjom równego dostępu do środków publicznych.

Wypada przypomnieć, że zgodnie z art. 3 ust. 1 ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r o działalności pożytku publicznego i wolontariacie, działalnością pożytku publicznego jest działalność społecznie użyteczna, prowadzona przez organizacje pozarządowe w sferze zadań publicznych, określonych w ustawie. Jeżeli zaś chodzi o „sferę zadań publicznych” to została ona określona w ujęciu skatalogowanych zadań w art. 4 ust. 1 ustawy.

SPIS TREŚCI

Przegląd legislacyjny

AKTUALNOŚCI / PRZEGLĄD LEGISLACYJNY - SAS 4 / 2021

PANDEMIA COVID-19

23 lipca 2021 r. weszła w życie ustawa z 24 czerwca 2021 r. o zmianie ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 1 lipca 2021 r., poz. 1192).

Nowelizacja dotyczy wprowadzenia regulacji umożliwiającej w okresie 180 dni od dnia odstąpienia przez podróżnego od umowy o udział w imprezie turystycznej lub od rozwiązania przez organizatora turystyki umowy, jeżeli nastąpiły w bezpośrednim związku z wybuchem epidemii wirusa SARS-CoV-2, zaproponowanie podróżnemu vouchera na realizację imprezy turystycznej i wydłużenia określonego w art. 15k ust. 2 terminu do dwóch lat od dnia, w którym miała się odbyć impreza turystyczna; przesunięcia o osiem miesięcy terminu rozpoczęcia przez organizatorów turystyki zwrotu wypłat do TFZ.

KOŁA GOSPODYŃ WIEJSKICH

22 lipca 2021 r. weszła w życie ustawa z 24 czerwca 2021 r. o zmianie ustawy o kołach gospodyń wiejskich (Dz.U. z 7 lipca 2021 r., poz. 1240).

Zmiana ustawy z dnia 9 listopada 2018 r. o kołach gospodyń wiejskich (Dz.U. z 2021 r. poz. 165) ma na celu doprecyzowanie przepisów ustawy, a tym samym gwarancji realizacji ustrojowej zasady wolności organizowania się obywateli w rozmaite struktury, w tym wolności tworzenia i działania kół gospodyń wiejskich (art. 12 i art. 58 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej). Dogodne formy organizowania się i swoboda ich wyboru będą w efekcie stymulowały większą aktywność społeczną.

OCHRONA ŚRODOWISKA

20 lipca 2021 r. weszła w życie ustawa z 24 czerwca 2021 r. o zmianie ustawy o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz.U. z 5 lipca 2021 r., poz. 1211).

Uchylane przepisy wyłączały wymóg uzyskania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach przy składaniu wniosku o zmianę koncesji polegających na jednorazowym wydłużeniu terminu obowiązywania koncesji na wydobywanie węgla kamiennego, węgla brunatnego oraz siarki rodzimej wydobywanej metodą otworową. Jednorazowe wydłużenie koncesji bez uzyskania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach w celu zachowania ciągłości prowadzenia wydobycia wymienionych kopalin było możliwe wyłącznie bez rozszerzania zakresu koncesji oraz gdy wydłużenie koncesji było uzasadnione racjonalną gospodarką złożem, a w przypadku wydobywania węgla brunatnego – do 6 lat. Obecnie brak ratio legis, aby w obrocie prawnym funkcjonowały przepisy pozwalające na jednokrotne wydłużanie terminu obowiązywania koncesji na wydobywanie ww. kopalin bez uzyskania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach.

PRAWO ENERGETYCZNE

3 lipca 2021 r. weszła w życie ustawa z 20 maja 2021 r. o zmianie ustawy - Prawo energetyczne oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 18 czerwca 2021 r., poz. 1093).

Nowelizacja dotyczy dostosowania polskiego prawa do przepisów obowiązujących w UE, jeśli chodzi o sprawne funkcjonowanie systemu inteligentnego opomiarowania w sektorze elektroenergetycznym; dzięki wprowadzeniu systemu, m.in. gospodarstwa domowe będą rozliczane za energię elektryczną według rzeczywistego zużycia, a nie zgodnie z prognozami oraz bez konieczności fizycznej obecności inkasenta.

DORĘCZENIA ELEKTRONICZNE

25 czerwca 2021 r. weszła w życie ustawa z 15 czerwca 2021 r. o zmianie ustawy o doręczeniach elektronicznych (Dz.U. z 124 czerwca 2021 r., poz. 1135).

Nowelizacja przesuwa terminy wdrożenia publicznej usługi rejestrowanego doręczenia elektronicznego oraz publicznej usługi hybrydowej w celu zapewnienia jak najwyższej jakości dla użytkowników końcowych. Długotrwała pandemia COVID-19 utrudniła przeprowadzenie szerokich testów przed udostępnieniem usług, jak również przeprowadzenie szkoleń dla użytkowników.

SPIS TREŚCI

Prawo oświatowe

AKTUALNOŚCI / PROJEKTY - SAS 4 / 2021

21 lipca 2021 r. do Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu Terytorialnego skierowany został projekt ustawy o zmianie ustawy – Prawo oświatowe oraz niektórych innych ustaw, autorstwa Ministerstwa Edukacji i Nauki.

Celem nowelizacji jest danie kuratorom głosu decydującego w kilku sytuacjach, np. przy ocenie dyrektora szkoły, a także propozycja, by kurator mógł zareagować, gdy bez kontroli rodziców do szkół wchodzą organizacje pozarządowe. Strona Samorządowa KWRiST zgłosiła wniosek o wycofanie się z prac nad tym projektem, który odwraca role w funkcjonowaniu systemu oświaty na korzyść kuratora, który np. będzie miał aż 5 głosów przy wyborze na dyrektora szkoły. Z analizy wynika też, że MEiN chce zalegalizować postanowienia kuratorów, które dziś są przez sądy administracyjne podważane. Samorządowcy zwracają uwagę także na nadużycia związane z działaniami kuratorów, np. kurator małopolskiej, która zwróciła się do sądu administracyjnego o odwołanie burmistrza. Co więcej kompetencje są przekazywane kuratorom, których MEiN kontroluje średnio raz na siedem lat. Strona samorządowa domagała się także wskazania konkretnych przypadków wejścia do szkół organizacji pozarządowych bez nadzoru. Wskazywali, że wzmocnienie kuratorów w komisji konkursowej jest mocnym ograniczeniem roli JST, których głos już dziś jest w mniejszości przy wyborze dyrektorów szkół. Organ prowadzący traci więc pozycję partnera. Zgodnie z przepisami już dziś kurator może odwołać dyrektora szkoły (ale wg kryteriów), jeśli ocena jego pracy jest negatywna. W ocenie strony Samorządowej rozwiązania są pogwałceniem konstytucyjnej zasady pomocniczości.

22 czerwca 2021 r. do Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu Terytorialnego skierowany został projekt ustawy o zmianie ustawy – Prawo oświatowe oraz niektórych innych ustaw. Za projekt odpowiedzialny jest minister – członek Rady Ministrów Michał Wójcik.

Projekt przewiduje wprowadzenie odpowiedzialności karnej dyrektorów szkół publicznych. Ponieważ obowiązujące obecnie przepisy budzą wątpliwości, czy dyrektora szkoły można pociągnąć do odpowiedzialności karnej na takich samych zasadach jak funkcjonariusza publicznego, rząd postanowił wprowadzić specjalne przepisy o odpowiedzialności karnej dyrektorów szkół. Strona samorządowa wniosła, aby zaproponowana zmiana objęła także dyrektorów szkół niepublicznych, ale resort edukacji nie widzi uzasadnienia dla takiego rozwiązania.

SPIS TREŚCI

Pomoc społeczna

AKTUALNOŚCI / PROJEKTY - SAS 4 / 2021

26 lipca 2021 r. do Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu Terytorialnego skierowany został projekt ustawy o zmianie ustawy o pomocy społecznej.

Projekt uwzględnia w ramach przesłanek fakultatywnego wyłączenia obowiązku ponoszenia opłaty znajdujące się obecnie poza ustawową regulacją sytuacje, w których ponoszenie przez bliskich członków rodziny opłaty za pobyt krewnego w domu pomocy społecznej pozostaje w kolizji z zasadami współżycia społecznego z powodu rażącego naruszania przez rodzica obowiązku alimentacyjnego względem dziecka lub innych obowiązków rodzinnych (vide m.in.: stanowisko RPO). Projektowana nowelizacja uwzględnia, że dorosłe dzieci rodziców, którzy względem nich w sposób rażący zaniedbywali obowiązki rodzicielskie, doprowadzając tym do ustania więzi rodzinnych, zasługują na ochronę państwa i powinni zostać objęci możliwością zwolnienia z opłaty bez względu na ich sytuację materialną. Proponuje się dodanie nowej przesłanki mogącej wyłączyć obowiązek ponoszenia opłaty za pobyt pensjonariusza w DPS, tj. sytuację, w której osoba obowiązana do wnoszenia opłaty wykaże, w szczególności na podstawie dokumentów dołączonych do wniosku, rażące naruszenie przez osobę kierowaną do domu pomocy społecznej lub mieszkańca domu obowiązku alimentacyjnego lub innych obowiązków rodzinnych względem osoby obowiązanej do wnoszenia opłaty, np. obowiązku opieki, wychowania, utrzymania, dbałości o rozwój (projektowany art. 64 pkt 7).

SPIS TREŚCI

Polski Ład – podatek dochodowy od osób fizycznych

AKTUALNOŚCI / PROJEKTY - SAS 4 / 2021

26 lipca 2021 r. do Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu Terytorialnego skierowany został projekt ustawy o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych oraz niektórych innych ustaw, autorstwa ministra finansów, funduszy i polityki regionalnej.

Projekt realizuje zapowiadane w rządowym programie Polski Ład zmiany w podatku PIT (kwota wolna do 30 tys. zł, II próg podatkowy – od 120 tys. zł). Jak wynika z Oceny Skutków projektu jednostki samorządu terytorialnego ponoszą – w ciągu najbliższych 10 lat – stratę z powodu tych zmian w wysokości 145 miliardów złotych. Budżet Państwa straci natomiast około 85 miliardów złotych (o 60 mld zł mniej). Zyska natomiast Narodowy Fundusz Zdrowia (na zmianach zasad naliczania składki zdrowotnej). W efekcie system finansów centralnych – w ciągu najbliższych 10 lat – zyska na projektowanych zmianach 27 miliardów złotych (patrz tabela).

TAB SAS4 2021 1

SPIS TREŚCI

Energia odnawialna

AKTUALNOŚCI / PROJEKTY - SAS 4 / 2021

26 lipca 2021 r. do Marszalka Sejmu trafił senacki projekt ustawy o zmianie ustawy o odnawialnych źródłach energii.

Projekt ma na celu rozszerzenie zakresu działalności spółdzielni energetycznych w taki sposób, że energia odnawialna uzyskiwana w należących do spółdzielni instalacjach OZE, będzie mogła być również magazynowana, zużywana i odsprzedawana innym podmiotom. Projekt umożliwia ponadto spółdzielniom prowadzanie działalności polegającej na wytwarzaniu energii ze źródeł odnawialnych także na terenach miejskich, a nie tylko – jak obecnie – wiejskich i miejsko wiejskich.

SPIS TREŚCI

Wynagrodzenia pracowników samorządowych

AKTUALNOŚCI / PROJEKTY - SAS 4 / 2021

2 sierpnia 2021 r. do Marszałka Sejmu wniesiony został poselski projekt ustawy o zmianie o wynagrodzeniu osób zajmujących kierownicze stanowiska państwowe oraz niektórych innych ustaw, autorstwa Prawa i Sprawiedliwości.

Potrzeba przyjęcia proponowanej ustawy wynika z potrzeby dokonania urealnienia wartości świadczeń przysługujących Prezydentowi RP i byłym Prezydentom RP, a także zmiany maksymalnych kwot diet lub wynagrodzeń przysługujących przedstawicielom samorządu terytorialnego. Propozycja tych zmian wynika z faktu, że zasady wynagradzania tych osób nie ulegały zmianie od lat. Natomiast w ostatnich latach nastąpił wzrost nominalnego wynagrodzenia zarówno w sektorze przedsiębiorstw, w przemyśle i handlu, jak i wzrosła znacząco płaca minimalna. Wynagrodzenia pracowników samorządowych zatrudnianych na podstawie wyboru nie były – od lat – waloryzowane. Co więcej, za rządów Prawa i Sprawiedliwości wynagrodzenia wójtów (burmistrzów, prezydentów miast) oraz członków zarządów powiatów i województw samorządowych zostały też obniżone o ok. 20 proc.

SPIS TREŚCI

SPIS TREŚCI SAS 4 / 2021

AKTUALNOŚCI / PROJEKTY

Wynagrodzenia pracowników samorządowych
Energia odnawialna
Polski Ład – podatek dochodowy od osób fizycznych
Pomoc społeczna
Prawo oświatowe

PRZEGLĄD LEGISLACYJNY

ORZECZNICTWO

Uchwała w sprawie diet radnych nie jest aktem prawa miejscowego
O warunkach i trybie finansowania zadania własnego, polegającego
na tworzeniu warunków dla rozwoju sportu, decyduje organ stanowiący JST

ANALIZY I KOMENTARZE

Młodzieżowe rady gmin na nowych zasadach
Społeczne agencje najmu – kolejny pomysł na zaspokojenie lokalnych potrzeb mieszkaniowych
Wsparcie lotnisk na koszt gmin – pozbawianie samorządów kolejnych dochodów
Współpraca samorządów z organizacjami pozarządowymi i wolantariatem

FUNKCJONOWANIE SAMORZĄDU

Rada powiatu może podjąć uchwałę w sprawie opłat za usuwanie hulajnóg elektrycznych z dróg publicznych
Czy teren o symbolu RM, bez wskazanej minimalnej powierzchni, należy traktować jako rolny?
Umowa na dowóz uczniów w przypadku zamknięcia szkół z powodu pandemii

POSTĘPOWANIE ADMINISTRACYJNE