Wynagrodzenie dla pracownika samorządowego za czas zwolnienia z pracy w związku z udziałem w akcji ratowniczej

PRAWO PRACY - SAS 4/2022

Czy pracownik samorządowy, będący członkiem Ochotniczej Straży Pożarnej, zachowuje prawo do wynagrodzenia za czas zwolnienia z pracy
w związku z uczestniczeniem w akcji ratowniczej?

Pracownik będący strażakiem ratownikiem nie zachowuje prawa do wynagrodzenia za czas niezbędny do uczestniczenia w działaniach ratowniczych i do wypoczynku koniecznego po ich zakończeniu. Takiemu pracownikowi przysługuje natomiast rekompensata pieniężna z tego tytułu – w wysokości i na warunkach przewidzianych w odrębnych przepisach.

Zagadnienie dotyczące świadczeń oraz uprawnień przysługujących pracownikom będącym strażakami ratownikami ochotniczej straży pożarnej (OSP), w związku z udziałem w akcji ratowniczej lub działaniu ratowniczym, stanowią przedmiot uregulowań ustawy z dnia 17 grudnia 2021 r. o ochotniczych strażach pożarnych (Dz.U. poz. 2490), zwanej dalej: „ustawa o OSP”, interpretowanych łącznie z przepisami powszechnie obowiązującymi z zakresu prawa pracy.
Zgodnie z art. 12 ustawy o OSP pracodawca zwalnia od świadczenia pracy strażaka ratownika OSP, biorącego udział w działaniach ratowniczych i akcjach ratowniczych, szkoleniach lub ćwiczeniach organizowanych przez gminę, Państwową Straż Pożarną lub inne uprawnione podmioty na czas ich trwania, a także na czas niezbędny do odpoczynku zgodnie z art. 132 § 1 (którego pierwsze zdanie posiada następujące brzmienie: „Pracownikowi przysługuje w każdej dobie prawo do co najmniej 11 godzin nieprzerwanego odpoczynku.”) ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (Dz.U. z 2020 r. poz. 1320, z późn. zm.), zwaną dalej „k.p.”.
Wskazać należy, że zgodnie z art. 43 ust. 1 ustawy z dnia 21 listopada 2008 r. o pracownikach samorządowych (Dz.U. z 2022 r. poz. 530) w sprawach nieuregulowanych w ustawie stosuje się odpowiednio przepisy k.p.
Ponadto stosownie do art. 15 ustawy o OSP strażak ratownik OSP, który uczestniczył w działaniu ratowniczym, akcji ratowniczej, szkoleniu lub ćwiczeniu, otrzymuje, niezależnie od otrzymywanego wynagrodzenia, ekwiwalent pieniężny. Natomiast rozważając, czy za czas przeznaczony na udział w działaniach ratowniczych i akcjach ratowniczych pracownik, będący strażakiem ratownikiem OSP, zachowuje prawo do wynagrodzenia, należy w pierwszej kolejności zaznaczyć, że zgodnie z art. 80 k.p. wynagrodzenie przysługuje za pracę wykonaną, natomiast za czas niewykonywania pracy pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia tylko wówczas, gdy przepisy prawa pracy tak stanowią. W przepisach ustawy o OSP brak jest uregulowań stanowiących, że za czas zwolnienia od świadczenia pracy w związku z udziałem w działaniu ratowniczym lub akcji ratowniczej strażak ratownik OSP zachowuje prawo do wynagrodzenia. Wprost przeciwnie – stosownie do art. 15 ust. 3 ustawy o OSP, za czas nieobecności w pracy, w związku z udziałem w działaniu ratowniczym lub akcji ratowniczej,
strażacy ratownicy OSP zachowują uprawnienie do innych niż wynagrodzenie świadczeń związanych z pracą.
Należy wskazać ponadto, że w omawianym zakresie – obok uregulowań ustawy o OSP – zastosowanie znajdują także przepisy rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 15 maja 1996 r. w sprawie sposobu usprawiedliwiania nieobecności w pracy oraz udzielania pracownikom zwolnień od pracy (Dz.U. z 2014 r. poz. 1632), zwanego dalej „rozporządzeniem”. Zgodnie z § 11 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia, pracodawca jest obowiązany zwolnić od pracy pracownika, będącego członkiem ochotniczej straży pożarnej – na czas niezbędny do uczestniczenia w działaniach ratowniczych i do wypoczynku koniecznego po ich zakończeniu. W myśl zaś § 16 ust. 1 rozporządzenia, pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia za czas zwolnienia od pracy, o którym mowa w § 8 zdanie drugie, § 9, § 11 ust. 1 pkt 2 i 2b, § 12 oraz § 15 rozporządzenia. Wśród wymienionych jednostek redakcyjnych, określających rozmaite przypadki zwolnienia pracownika od pracy (takie jak np. zwolnienie celem stawiennictwa na wezwanie organu, sądu lub prokuratury czy celem oddania krwi), cytowany przepis nie odsyła do przepisu § 11 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia, stanowiącego o zwolnieniu od pracy pracownika będącego członkiem OSP na czas niezbędny do uczestniczenia w działaniach ratowniczych i do wypoczynku koniecznego po ich zakończeniu. W takiej sytuacji zastosowanie znajduje natomiast przepis § 16 ust. 2 rozporządzenia, zgodnie z którym w przypadku skorzystania przez pracownika ze zwolnienia od pracy, o którym mowa m.in. w § 11 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia, pracodawca wydaje zaświadczenie określające wysokość utraconego wynagrodzenia za czas tego zwolnienia, w celu uzyskania przez pracownika od właściwego organu rekompensaty pieniężnej z tego tytułu – w wysokości i na warunkach przewidzianych w odrębnych przepisach, chyba że obowiązujące u danego pracodawcy przepisy prawa pracy przewidują zachowanie przez pracownika prawa do wynagrodzenia za czas zwolnienia.
W świetle powyższych uregulowań można stwierdzić, że co do zasady – o ile nie stanowią inaczej przepisy prawa pracy obowiązujące u danego pracodawcy (np. postanowienia układu zbiorowego pracy lub regulaminu wynagradzania) – pracownik będący strażakiem ratownikiem nie zachowuje prawa do wynagrodzenia za czas niezbędny do uczestniczenia w działaniach ratowniczych i do wypoczynku koniecznego po ich zakończeniu. Takiemu pracownikowi przysługuje natomiast rekompensata pieniężna z tego tytułu – w wysokości i na warunkach przewidzianych w odrębnych przepisach. Przez „odrębne przepisy” w analizowanym przypadku można rozumieć przepisy ustawy o OSP. Przepis art. 15 tej ustawy przewiduje prawo do otrzymania ekwiwalentu ratowniczego przez strażaka ratownika OSP, który uczestniczył w działaniu ratowniczym, akcji ratowniczej, szkoleniu lub ćwiczeniu, przy czym w świetle przywołanego przepisu prawo do tego świadczenia przysługuje niezależnie od otrzymywanego wynagrodzenia – a zatem niezależnie od tego, czy przepisy prawa pracy obowiązujące u danego pracodawcy przewidują zachowanie prawa do wynagrodzenia za czas zwolnienia od pracy w związku z uczestnictwem w działu ratowniczym.
Można dodać, że poza ekwiwalentem ratowniczym przepisy ustawy o OSP nie wydają się przewidywać prawa do innego świadczenia, mogącego stanowić rekompensatę pieniężną w rozumieniu § 16 ust. 2 rozporządzenia, tj. rekompensatę z tytułu utraconego wynagrodzenia za czas zwolnienia od pracy celem udziału w działaniu ratowniczym. W szczególności za takie świadczenie trudno jest uznać rekompensatę pieniężną, o której mowa w art. 14 ust. 1 ustawy o OSP. Przepis ten stanowi bowiem, że strażakowi ratownikowi OSP, który uczestniczył w działaniu ratowniczym, akcji ratowniczej, szkoleniu lub ćwiczeniu i doznał uszczerbku na zdrowiu wskutek wypadku, za czas niezdolności do pracy, za który nie zachował prawa do wynagrodzenia, nie otrzymał zasiłku chorobowego albo świadczenia rehabilitacyjnego na podstawie odrębnych przepisów, przysługuje, na jego wniosek, rekompensata pieniężna. Mimo zatem posłużenia się przez ustawodawcę pojęciem „rekompensaty pieniężnej” – zbieżnym, co do brzmienia z pojęciem „rekompensaty pieniężnej”, o której mowa w § 16 ust. 2 rozporządzenia – wymienione świadczenie nie stanowi rekompensaty z tytułu utraconego wynagrodzenia za czas udziału w działaniu ratowniczym.

Sławomir Pyźlak
radca prawny

PODSTWA PRAWNA
– Ustawa z dnia 17 grudnia 2021 r. o ochotniczych strażach pożarnych (Dz.U. poz. 2490),
– Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (Dz.U. z 2020 r. poz. 1320, z późn. zm.),.
– Ustawa z dnia 21 listopada 2008 r. o pracownikach samorządowych (Dz.U. z 2022 r. poz. 530).

SPIS TREŚCI

Wydawca: SKIBNIEWSKI MEDIA, Warszawa