Zakaz zatrudniania wójta, burmistrza, prezydenta miasta w spółkach z udziałem Skarbu Państwa lub JST od nowej kadencji?
ANALIZY SAMORZĄDOWE - BIULETYN SAMORZĄDOWCA 4/2022
Pomimo, iż regulacje antykorupcyjne, ograniczające prowadzenie działalności gospodarczej przez osoby pełniące funkcje publiczne, funkcjonują w praktyce już jakiś czas, to regularnie wraca pytanie dotyczące stosowania art. 4a ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o ograniczeniu prowadzenia działalności gospodarczej przez osoby pełniące funkcje publiczne (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 1110, dalej jako ustawa o ograniczeniu prowadzenia działalności) w brzmieniu nadanym ustawą z dnia 14 października 2021 r.
o zmianie ustawy – Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. poz. 2054).
Przy interpretacji tego przepisu należy uwzględnić przepis przejściowy zawarty w art. 12 drugiego z przywołanych wyżej aktów, który brzmi: „Do wójtów (burmistrzów, prezydentów miast) obecnej kadencji nie stosuje się przepisu art. 4a ustawy zmienianej w art. 5”. Zatem, czy wójtowie (burmistrzowie, prezydenci miast) w czasie trwania obecnej kadencji, jako że przepis art. 4a ustawy o ograniczeniu prowadzenia działalności gospodarczej przez osoby pełniące funkcje publiczne nie znajduje wobec nich zastosowania, mogą być zatrudnieni lub wykonywać inne zajęcia w spółkach prawa handlowego, w których Skarb Państwa lub jednostka samorządu terytorialnego posiadają bezpośrednio lub pośrednio przez inne podmioty co najmniej 10% akcji lub udziałów? Analiza obowiązującego stanu prawnego przy tak postawionym pytaniu prowadzi do wniosku, iż znowelizowane przepisy, ograniczające osobom pełniącym funkcje organów wykonawczych gmin możliwość zatrudniania lub wykonywania innych zajęć w spółkach prawa handlowego, w których Skarb Państwa lub jednostka samorządu terytorialnego posiadają bezpośrednio lub pośrednio przez inne podmioty co najmniej 10% akcji lub udziałów, znajdą zastosowanie od dnia rozpoczęcia IX kadencji samorządowej
(tj. w 2023 roku). Ustawą z dnia 14 października 2021 r. o zmianie ustawy – Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw dokonano nowelizacji ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o ograniczeniu prowadzenia działalności gospodarczej przez osoby pełniące funkcje publiczne. Na mocy art. 5 ustawy nowelizującej dodano art. 4a, zgodnie z którym wójt (burmistrz, prezydent miasta) nie może być zatrudniony lub wykonywać innych zajęć w spółkach prawa handlowego, w których Skarb Państwa lub jednostka samorządu terytorialnego posiadają bezpośrednio lub pośrednio przez inne podmioty co najmniej 10% akcji lub udziałów. Nowela zmodyfikowała jednocześnie zasady dopuszczalności zasiadania przez osoby pełniące funkcję wójta (burmistrza, prezydenta miasta) w zarządach, radach nadzorczych lub komisjach rewizyjnych spółek prawa handlowego, a także zasady bycia likwidatorem tych spółek, a także pełnomocnikiem wspólnika, o których mowa w art. 11 ust. 2 ustawy z 30 sierpnia 1996 r. o komercjalizacji i niektórych uprawnieniach pracowników. W stanie prawnym przed nowelizacją (art. 6 ust. 1 ustawy) generalny zakaz zajmowania stanowisk w organach spółek (wynikający z art. 4 ustawy) nie dotyczył wójtów, o ile zostali oni wskazani przez: Skarb Państwa, inne państwowe osoby prawne, spółki z udziałem Skarbu Państwa, jednostki samorządu terytorialnego, ich związki lub inne osoby prawne jednostek samorządu terytorialnego lub związek metropolitalny. W takich sytuacjach możliwe było łączenie pełnienia funkcji wójta z zajmowaniem stanowisk w organach spółek, przy czym wójtowie nie mogli zostać wskazani do więcej niż dwóch spółek prawa handlowego, z udziałem podmiotów wskazujących te osoby. W nowym stanie prawnym wyłączenia tego nie można stosować w stosunku do wójtów (burmistrzów, prezydentów miast) w zakresie zakazu, o którym mowa w art. 4a, tj. zatrudnienia lub wykonywania innych zajęć w spółkach prawa handlowego, w których Skarb Państwa lub jednostka samorządu terytorialnego posiadają bezpośrednio lub pośrednio przez inne podmioty co najmniej 10% akcji lub udziałów (art. 6 ust. 1 i 2a ustawy). Powyższe oznacza, że nowelizacja ograniczyła w odniesieniu do wójtów (burmistrzów, prezydentów miast) stosowanie wyjątku określonego w art. 6 ust. 1 ustawy wyłącznie do takich spółek, w których Skarb Państwa lub jednostka samorządu terytorialnego posiadają bezpośrednio lub pośrednio przez inne podmioty akcje lub udziały w ilości mniejszej niż 10 %.
Ustawa nowelizująca z dnia 14 października 2021 r. o zmianie ustawy – Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2021 r. poz. 2054) weszła w życie w dniu 1 stycznia 2022 r. Ustawa ta zawiera przepisy intertemporalne, a wśród nich art. 12, zgodnie z którym do wójtów (burmistrzów, prezydentów miast) obecnej kadencji nie stosuje się przepisu art. 4a ustawy zmienianej w art. 5. Wskazać w tym miejscu należy, że mimo, iż ustawodawca w treści art. 12 wskazał wyłącznie art. 4a, uznać należy, że odroczony termin obowiązywania nowych regulacji rozciąga się również na art. 6 ust. 2a. Powyższe wynika z istoty przepisów odsyłających pierwszego stopnia, w przypadku których odczytanie treści wynikających z nich norm prawnych wymaga zastosowania innych obowiązujących już przepisów. Mając na uwadze powyższe uznać należy, że nowe regulacje, ograniczające osobom pełniącym funkcje organu wykonawczego w gminach, zaczną obowiązywać od pierwszego dnia IX kadencji samorządowej, która rozpocznie się w 2023 r.
dr Marcin Adamczyk
adiunkt na Wydziale Prawa i Administracji UWM w Olsztynie,
partner zarządzający działem prawa samorządowego
w Kancelarii Prawnej „AJiP”
