Zatrudnienie obywatela Ukrainy na stanowisku pomoc nauczyciela
PRAWO PRACY - SAS 6/2022
Wraz z wybuchem konfliktu zbrojnego w Ukrainie i w konsekwencji falą migracji obywateli Ukrainy do Polski, polskie szkoły stanęły przed wyzwaniem zapewnienia odpowiedniego poziomu nauczania oraz integracji dzieci i młodzieży z młodzieżą szkolną z Polski. W ramach powyższej integracji w polskim systemie oświatowym istnieje instytucja pomocy nauczyciela. Dla dzieci cudzoziemców, podlegającym obowiązkowi szkolnemu, można zapewnić pomoc osoby władającej językiem kraju pochodzenia, zatrudnionej własnie w charakterze pomocy nauczyciela.
W niniejszym artykule przedstawione zostaną istotne aspekty z perspektywy pracodawcy, na które należy zwrócić uwagę przed zatrudnieniem obywatela Ukrainy na stanowisku pomoc nauczyciela w oddziałach przygotowawczych.
LEGALNY POBYT, ZATRUDNIENIE
W pierwszej kolejności rozważając zatrudnienie pomocy nauczyciela z Ukrainy należy sprawdzić, czy pobyt obywatela Ukrainy jest legalny, a następnie, czy przyszły pracownik spełnia wymogi wskazane w art. 22 ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa.
W związku z wejściem w życie ustawy pomocowej, pobyt uznaje się za legalny, jeśli obywatele Ukrainy przybyli do Polski w związku z konfliktem zbrojnym w Ukrainie po 24 lutego 2022 roku – o tym stanowi art. 2 ustawy. W konsekwencji, obywatele Ukrainy, którzy przybyli do Polski w związku z konfliktem zbrojnym od 24 lutego 2022 r. mogą podjąć pracę bez zezwolenia na pracę (oświadczenia o powierzeniu pracy). Po stronie pracodawcy spoczywa jedynie obowiązek powiadomienia właściwego powiatowego urzędu pracy w terminie 14 dni od podjęcia pracy (zob. art. 22 oraz art. 2 ust.1 ustawy pomocowej). Powiadomienia właściwego urzędu pracy można dokonać elektronicznie za pomocą portalu praca.gov.pl.
Tzw. dostęp do rynku powiązany jest z legalnym pobytem na podstawie ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym, tj. przez 18 miesięcy liczone od dnia 24 lutego 2022 r. (niefaktycznego wjazdu do Polski) – tj. do 23 sierpnia 2023 r.
Podobnie sytuacja wygląda w przypadku, kiedy obywatel Ukrainy przebywa legalnie na terytorium RP (na moment wejścia w życie ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa – 24 lutego 2022 r.). W takim przypadku wystarczające jest powiadomienie w ciągu 14 dni właściwego powiatowego urzędu pracy o podjęciu przez obywatela Ukrainy pracy. Za legalny pobyt uważa się m.in. przebywanie w ramach ruchu bezwizowego, zezwolenia na pobyt czasowy, wizę.
Gdyby zaś pracownik nie spełniał kryteriów ustawy pomocowej, pracodawca powinien złożyć wniosek o zezwolenie na pracę, bądź powinien zarejestrować oświadczenie o powierzeniu pracy cudzoziemcowi. W zakresie zaś legalizacji pobytu, pracownik powinien wystąpić z wnioskiem o zezwolenie na pobyt czasowy na terytorium Polski.
Ważne! Pracownik może podjąć legalnie pracę jeśli posiada zezwolenie na pracę (oświadczenie) lub jest zwolniony z obowiązku na zasadach wskazanych w ustawie pomocowej oraz legalnie przebywa na terytorium Polski. Powyższe dwa warunki muszą być spełnione łącznie, aby móc legalnie świadczyć pracę w Polsce.
ZATRUDNIENIE – WYMOGI DLA POMOCY NAUCZYCIELA
Wymogi wynikające z ustaw szczególnych, przepisów szczególnych:
- znajomość języka polskiego
Zgodnie z art. 57 ustawy pomocowej w latach szkolnych 2021/2022 oraz 2022/2023 na stanowisku pomocy nauczyciela może być zatrudniona osoba nieposiadająca obywatelstwa polskiego, jeżeli posiada znajomość języka polskiego w mowie i piśmie w stopniu umożliwiającym pomoc uczniowi, który nie zna języka polskiego albo zna go na poziomie niewystarczającym do korzystania z nauki. W zakresie powyższego przepisu wyłączono wymóg znajomości języka polskiego potwierdzonego dokumentem, tj. certyfikatem znajomości języka polskiego, poświadczającym zdany egzamin z języka polskiego na poziomie średnim ogólnym lub zaawansowanym, wydanym przez Państwową Komisję Poświadczania Znajomości Języka Polskiego jako Obcego. Powyższe nie oznacza, że kandydat na pomoc nauczyciela nie musi władać językiem w stopniu komunikatywnym bądź wyższym, tylko spełnienie tego kryterium będzie sprawdzane przez dyrektora danej placówki, nie zaś potwierdzone certyfikatem.
WYMOGI DOTYCZĄCE WYKSZTAŁCENIA
Zgodnie z rozporządzeniem z załącznikiem nr 3 do rozporządzenia Rady Ministrów z 25 października 2021 r. w sprawie wynagradzania pracowników samorządowych, pomoc nauczyciela powinna posiadać co najmniej wykształcenie podstawowe. Ustawa pomocowa nie wyłącza powyższego wymogu w stosunku do zatrudniania pomocy nauczyciela z Ukrainy. Co do zasady, wymóg posiadania wykształcenia co najmniej podstawowego powinien zostać udokumentowany, z tym że dyrektor placówki w przypadku braku takiej dokumentacji może odebrać oświadczenie od kandydata oraz sprawdzić kwalifikacje.
FORMA ZATRUDNIENIA
Zgodnie z art. 4 ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 21 listopada 2008 r. o pracownikach samorządowych, pozostali pracownicy samorządowi są zatrudniani jedynie na umowę o pracę. Ustawa nie przewiduje możliwości zatrudniania pracowników samorządowych na podstawie umów cywilnoprawnych.
STOSOWANIE PRZEPISÓW KODEKSU PRACY
W przypadku placówek samorządowych pomoc nauczyciela jest traktowana jako pracownik samorządowy, o czym stanowi art. 7 ustawy z dnia 14 grudnia 2016 r. prawo oświatowe, co ma swoje konsekwencje, m.in. w sferze wynagradzania za pracę.
Pomoc nauczyciela dla uczniów zagranicznych jest przewidywana jedynie na okres 12 miesięcy, co ma bezpośredni wpływ na to, że pracownicy na stanowisku pomocy nauczyciela zatrudniani są w oparciu o umowę o pracę na czas określony tychże 12 miesięcy.
W przypadku pracowników samorządowych, zgodnie z art. 43 ustawy o pracownikach samorządowych, w sprawach nieuregulowanych w tejże ustawie stosuje się przepisy Kodeksu pracy.
W przypadku sporu sądem właściwym do rozpoznania sprawy związanej ze stosunkiem pracy będzie sąd pracy. Do spraw związanych ze stosunkiem pracy należy np. spór o wypłatę wynagrodzenia.
„Stosownie do art. 43 ust. 2 ustawy z dnia 21 listopada 2008 r. o pracownikach samorządowych (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 1202), spory ze stosunku pracy pracowników samorządowych rozpoznają właściwe sądy pracy. Bez wątpienia wynagrodzenie stanowi kwestię związaną ze stosunkiem pracy, zatem do rozstrzygnięcia sporu w tym zakresie właściwy jest sąd powszechny.” (Postanowienie Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego z siedzibą w Lublinie z 1 kwietnia 2015 r. III SA/Lu 169/15).
WYSOKOŚĆ WYNAGRODZENIA
Zgodnie z załącznikiem nr 3 do rozporządzenia Rady Ministrów w sprawie wynagradzania pracowników samorządowych, pomoc nauczyciela zaliczana jest do kategorii VI z minimalnym wynagrodzeniem zasadniczym w wysokości 2400 zł brutto.
WARUNKI PRACY
Pracodawca nie może zatrudniać pracownika z Ukrainy zapewniając mu gorsze warunki pracy aniżeli pracownikowi – pomocy nauczyciela z Polski.
Katarzyna Zając
Kancelaria Wojewódka i Wspólnicy
