Prezydencki projekt ustawy „samorządowej”
AKTUALNOŚCI - SAS 10 / 2013
Na przełomie sierpnia i września 2013 r. Prezydent RP skierował do Sejmu RP projekt ustawy o zmianie ustawy o współdziałaniu w samorządzie terytorialnym na rzecz rozwoju lokalnego i regionalnego oraz o zmianie niektórych ustaw, który przewiduje również zmiany w zasadach przeprowadzania referendum lokalnego, w postaci ograniczenia możliwości odwołania wójtów (burmistrzów, prezydentów miast).
Jak stanowi art. 1 projektu celem ustawy jest:
- wzmacniać podstawy do współpracy mieszkańców podejmowanej w celu rozwoju lokalnego i regionalnego;
- określać niektóre formy współdziałania jednostek samorządu terytorialnego;
- wprowadzać zmiany ustaw określających ustrój jednostek samorządu terytorialnego oraz innych ustaw, w szczególności w celu:
– wzmocnienia zasady generalnej właściwości jednostek samorządu terytorialnego w sprawach publicznych o znaczeniu lokalnym i regionalnym,
– określenia przejrzystych zasad odpowiedzialności organów wykonawczych jednostek samorządu terytorialnego przed organami stanowiącymi tych jednostek oraz
- usprawnienia nadzoru nad legalnością działania jednostek samorządu terytorialnego.
Proponowane zmiany dotyczą zarówno poszczególnych ustaw ustrojowych, jak również ustawy o referendum lokalnym. Art. 2 projektu ustanawia obowiązek działania organów jednostek samorządu terytorialnego na rzecz pełnego udziału mieszkańców i innych zainteresowanych podmiotów w planowaniu i realizacji zadań publicznych, służących zaspokajaniu potrzeb mieszkańców i rozwojowi poszczególnych wspólnot samorządowych. Jednym z podstawowych założeń ustawy jest znaczące rozbudowanie regulacji dotyczących konsultacji społecznych. W szczególności zmodyfikowano zakres podmiotowy uczestników konsultacji. Według projektu nie będą one musiały dotyczyć każdorazowo całego obszaru gminy, a uprawnionymi do uczestnictwa nie będą wyłącznie mieszkańcy, lecz – w zależności od potrzeb – będą mogły być ograniczone do grupy mieszkańców wyłonionej w oparciu o określone kryterium. W konsekwencji będą w nich mogły uczestniczyć również osoby niebędące mieszkańcami lub inne podmioty, gdy realizacja ich ważnych interesów następuje na obszarze jednostki samorządu terytorialnego, przeprowadzającej konsultacje (art. 39 pkt 6 projektu).
Poszczególne przepisy projektu rozstrzygają jednocześnie o kompetencjach podmiotów w zakresie zainicjowania konsultacji, jak również ich przeprowadzenia oraz precyzują zakres spraw przekazanych do rozstrzygnięcia w uchwale rady gminy dotyczącej trybu przeprowadzania konsultacji.
Projekt przewiduje także pewną szczególną formę konsultacji społecznych tj. wysłuchanie publiczne rozumiane jako sposób uzyskania opinii mieszkańców gminy o projekcie uchwały rady gminy.
Według projektodawcy obowiązkowemu wysłuchaniu podlegałyby:
- projekt statutu gminy i zmian w statucie;
- projekt uchwały budżetowej na kolejny rok budżetowy;
- projekty uchwał w sprawie planowania rozwoju.
Projekt przewiduje bardzo istotną zmianę odnośnie zasad przeprowadzania referendum, w tym również w sprawie odwołania organu samorządu terytorialnego. Co do zasady zaproponowano ogólne zniesienie progu frekwencji, wobec czego referendum będzie ważne niezależnie od liczby osób uczestniczących w referendum. Nie będzie to jednak dotyczyć dwóch kategorii referendów: referendów w sprawie samoopodatkowania (zaproponowano zachowanie obecnego progu 30% mieszkańców) oraz referendów w sprawie odwołania organu jednostki samorządu terytorialnego pochodzącego z wyborów bezpośrednich. W tym ostatnim przypadku zmiana dotyczy art. 55 ust. 2 ustawy o referendum określające warunki ważności referendum w sprawie odwołania wójta. Zgodnie z projektowanym art. 55 ust. 2 ww. ustawy referendum w sprawie odwołania organu jednostki samorządu terytorialnego pochodzącego z wyborów bezpośrednich jest ważne w przypadku, gdy wzięło w nim udział nie mniej osób, niż wzięło udział w wyborze tego organu. Jak wskazał Prezydent RP zmiana ta ma ograniczyć zbyt swobodne „hasanie partii politycznych i różnego rodzaju politycznych ambicjonerów, którzy urządzają sobie prawybory na krótko przez terminem normalnych wyborów, likwidując naturalną możliwość wywiązania się albo niewywiązania się i bycia rozliczonym za to, w trybie pełnej kadencji władz samorządowych”. Prace nad projektem trwały blisko 3 lata.
