Zwrot kosztów dowozu do szkoły dziecka niepełnosprawnego
FUNKCJONOWANIE SAMORZĄDU - SAS 11 / 2011
PYTANIE SEKRETARZA:
Rodzice niepełnosprawnego dziecka zwrócili się do gminy, w której mieszkają, o zwrot kosztów dojazdu ich dziecka do Zespołu Szkół Specjalnych, który mieści się w innej gminie, niż gmina zamieszkania dziecka, w sąsiednim powiecie. Kto powinien ponosić koszt dowozu dziecka do szkoły, czy gmina, w której zamieszkują rodzice i dziecko, czy też jst, na terenie której działa szkoła i która pobiera z tego tytułu subwencję na ucznia?
ODPOWIEDŹ PRAWNIKA:
Obowiązek zwrotu kosztów dowozu dziecka niepełnosprawnego pokrywa gmina, w której dziecko mieszka, w oparciu o umowę między rodzicami (opiekunami) dziecka a gminą.
Ustawowy obowiązek zapewnienia bezpłatnego transportu uczniom odbywającym naukę w oparciu o art. 71b ustawy o systemie oświaty (dalej: ustawa) zawarty jest w art. 17 ust. 3a pkt 1 ustawy. Zgodnie z tym przepisem obowiązkiem gminy jest zapewnienie uczniom niepełnosprawnym, których kształcenie i wychowanie odbywa się na podstawie art. 71b ustawy, bezpłatnego transportu i opieki w czasie przewozu do najbliższej szkoły podstawowej i gimnazjum, a uczniom z niepełnosprawnością ruchową, upośledzeniem umysłowym w stopniu umiarkowanym lub znacznym - także do najbliższej szkoły ponadgimnazjalnej, nie dłużej jednak niż do ukończenia 21. roku życia. Kształcenie specjalne, o którym mowa w art. 71b ustawy, obejmuje dzieci i młodzież niepełnosprawną i wymaga stosowania specjalnej organizacji nauki i metod pracy. Wprawdzie kształcenie to może być prowadzone w formie nauki w szkołach ogólnodostępnych, jednakże może być także prowadzone szkołach lub oddziałach integracyjnych, szkołach lub oddziałach specjalnych i ośrodkach. Stosownie do treści art. 17 ust. 5 ustawy, rada powiatu zobowiązana jest do ustalenia planu sieci publicznych szkół ponadgimnazjalnych oraz szkół specjalnych, z uwzględnieniem szkół ponadgimnazjalnych i specjalnych, mających siedzibę na obszarze powiatu prowadzonych przez inne organy prowadzące, tak aby umożliwić dzieciom i młodzieży zamieszkującym na obszarze powiatu lub przebywającym w zakładach i jednostkach, o których mowa w art. 3 pkt 1a lit. b, realizację odpowiednio obowiązku szkolnego lub obowiązku nauki. Niejednokrotnie jednak zdarza się, że niepełnosprawny uczeń musi realizować obowiązek szkolny w ośrodku zlokalizowanym w innej gminie, a nawet na terenie innego powiatu.
Ustawa nie precyzuje, która gmina zobowiązana jest do pokrywania kosztów dowozu niepełnosprawnego ucznia, czy gmina, w której uczeń mieszka, czy też gmina, na której terenie realizowany jest obowiązek szkolny. Tym niemniej należy przyjąć, że obowiązkiem tym obciążona jest gmina, na terenie której dziecko mieszka. Wynika to z ogólnej konstrukcji przepisów, które w żadnym przypadku nie wiążą obowiązku zapewnienia bezpłatnego transportu z koniecznością prowadzenia konkretnej szkoły lub jej lokalizacji na terenie gminy.
Wspomniany obowiązek powiązany jest wyłącznie z koniecznością zapewnienia przez jednostki samorządu terytorialnego stopnia gminnego i powiatowego możliwości realizacji obowiązku szkolnego przez dzieci i młodzież z terenu danej jednostki. Dlatego gmina i powiat są zobowiązane do prowadzenia takiej polityki oświatowej, a w jej ramach ustalania sieci placówek oświatowych, aby obowiązek szkolny mógł być realizowany. Podkreślenia wymaga fakt, że sieć publicznych szkół powinna być zorganizowana w sposób umożliwiający wszystkim dzieciom spełnianie obowiązku szkolnego, a zatem także niepełnosprawnym. Jedną z przeszkód w realizacji obowiązku szkolnego jest zbyt duża odległość od domu, w którym przebywa dziecko, do szkoły, do której uczęszcza, przy czym należy zaznaczyć, że dzieciom niepełnosprawnym i ich opiekunom przysługuje bezpłatny transport (lub zwrot kosztów dowozu w oparciu o umowę) niezależnie od odległości od ośrodka kształcącego. Kosztów tych nie pokrywa gmina otrzymująca subwencję oświatową, gdyż jej przeznaczenie jest inne. Należy zaznaczyć, że subwencja jest naliczana na podstawie liczby uczniów w szkołach, placówkach prowadzonych lub dotowanych przez poszczególne gminy, powiaty i samorządy województw.
W konsekwencji podkreślenia wymaga, że w subwencji oświatowej „pieniądz idzie za uczniem” na pokrycie kosztów szkoły, a nie służy zabezpieczeniu realizacji obowiązku szkolnego dzieci i młodzieży zamieszkałej na ternie danej gminy, poprzez zapewnienie możliwości bezpłatnego transportu.
Janusz Groński
Podstawa prawna:
– Ustawa z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (t.j. Dz. U. z 2004 r. Nr 256, poz. 2572 ze zm.)
