Charakter 30-dniowego terminu na wydanie decyzji o skierowaniu kierowcy na badania psychologiczne
FUNKCJONOWANIE SAMORZĄDU - SAS 10/2011
Zgodnie z art. 124 ust. 1 pkt 2 ustawy prawo o ruchu drogowym (zwanej dalej ustawą) w przypadku kierowania pojazdem w stanie nietrzeźwości lub po użyciu środka działającego podobnie do alkoholu albo po przekroczeniu przez kierowcę liczby 24 punktów karnych, jest on kierowany, w drodze decyzji, na badanie psychologiczne.
Badanie to ma na celu orzeczenie istnienia lub brak istnienia przeciwwskazań psychologicznych do dalszego kierowania pojazdem. Szczegółowe warunki i tryb kierowania osób na badania psychologiczne oraz odwoływania się od nich określa, wydane na podstawie art. 125 pkt 1 ustawy, Rozporządzenie Ministra Zdrowia w sprawie badań psychologicznych kierowców i osób ubiegających się o uprawnienia do kierowania pojazdami oraz wykonujących pracę na stanowisku kierowcy (zwane dalej Rozporządzeniem). Zgodnie z treścią § 2 ust. 1 Rozporządzenia kierowcy, o których mowa w art. 124 ust. 1 pkt 2 ustawy, kierowani są na badanie psychologiczne przez powiatowego (miejskiego, rejonowego) komendanta Policji w terminie nie dłuższym niż 30 dni od dnia, w którym kierowali w stanie nietrzeźwości lub po użyciu środka działającego podobnie jak alkohol, albo od dnia, w którym przekroczyli liczbę 24 punktów karnych, otrzymanych na podstawie art. 130 ust. 1 ustawy.
MATERIALNOPRAWNY CZY INSTRUKCYJNY?
Istotne jest w tym miejscu udzielenie odpowiedzi na pytanie, czy powyższy 30–dniowy termin na skierowanie na badanie ma charakter materialnoprawny czy też tylko instrukcyjny. Konsekwencją przyjęcia, że jest to termin prawa materialnego byłoby to, że skierowanie kierowcy na badanie po upływie 30 dni nie byłoby dopuszczalne. Przypomnieć bowiem trzeba, że terminy prawa materialnego są terminami zawitymi, co oznacza, że dokonanie pewnych czynności po upływie tychże terminów nie jest możliwe. Terminy instrukcyjne mają natomiast charakter porządkowy, a ich przekroczenie nie wpływa na ważność podjętych czynności.
W ORZECZNICTWIE
Zagadnienie to wywołało rozbieżności w orzecznictwie sądów administracyjnych obu instancji. Za materialnoprawnym charakterem terminu na skierowanie kierowców na badanie psychologiczne opowiedział się Naczelny Sąd Administracyjny (zwany dalej NSA) w wyroku z 18 stycznia 2007 r. , sygn. akt I OSK 332/061, oraz Wojewódzki Sąd Administracyjny w Białymstoku, sygn. akt II SA/Bk 125/082. W orzeczeniach tych podniesiono, że na fakt, iż jest to termin prawa materialnego wskazuje już sama wykładnia literalna przepisu. Skoro bowiem Minister Zdrowia posłużył się sformułowaniem „w terminie nie dłuższym niż 30 dni”, to znaczy, że wezwanie na badanie po upływie tego terminu nie będzie skuteczne.
Kres wątpliwościom w powyższym zakresie położyła uchwała składu siedmiu sędziów NSA z dnia 20 maja 2010 r., sygn. akt I OPS 12/093, w której przyjęto stanowisko przeciwne. W przedmiotowej uchwale NSA wskazano przede wszystkim, że 30–dniowy termin na skierowanie kierowców na badanie psychologiczne został określony w Rozporządzeniu, a więc akcie podustawowym.
Zgodnie natomiast z art. 92 ust. 1 Konstytucji, rozporządzenia są wydawane przez organy wskazane w Konstytucji, na podstawie szczegółowego upoważnienia zawartego w ustawie i w celu jej wykonania. Upoważnienie powinno określać organ właściwy do wydania rozporządzenia i zakres spraw przekazanych do uregulowania oraz wytyczne dotyczące treści aktu. Regulacja ta wskazuje na wyraźny zamiar ustrojodawcy zapewnienia jak najpełniejszego zakresu regulacji prawnej na poziomie ustawowym oraz związanie zakresu i treści prawodawstwa podustawowego wolą ustawodawcy. Z analizy przepisów ustawy wynika, że ustawa ta nie uzależnia możliwości skierowania na badania psychologiczne od zachowania przez organ określonego terminu, a zatem należy stwierdzić, że w regulacji ustawowej, rozstrzygającej o przesłankach skierowania na badania psychologiczne, ustawodawca nie zastrzegł przedawnienia w zakresie skierowania na takie badanie (wydania decyzji o skierowaniu na takie badania).
Skoro zatem regulacja podustawowa ma umożliwić realizację ustawy i nie może regulować spraw o istotnym znaczeniu dla realizacji założeń ustawy, to rozwiązania przyjęte w rozporządzeniu nie mogą ograniczać uprawnień organów wynikających z ustawy, a dotyczących przesłanek kierowania osób kierujących pojazdami na badania psychologiczne. Zdaniem NSA, zawarte w art. 125 ustawy wyrażenie „szczegółowe warunki i tryb kierowania osób na badania psychologiczne” nie może być uznane za upoważniające do wprowadzenia w akcie wykonawczym materialnoprawnego terminu ograniczającego w czasie możliwość skierowania kierującego pojazdem na badania psychologiczne, a więc ograniczające ustawowe kompetencje organu. Wprowadzenie w akcie wykonawczym do ustawy terminów materialnoprawnych możliwe jest tylko wówczas, jeśli istnieje w tym zakresie wyraźne ustawowe umocowanie.
Okoliczność, że ustawa nie wprowadza terminów ograniczających możliwość wydania decyzji o skierowaniu na badania, zaś delegacja ustawowa, na mocy której Minister Zdrowia wydał rozporządzenie, dotyczy określenia procedury kierowania na badania psychologiczne, przesądza, że termin zastrzeżony w § 2 ust. 1 Rozporządzenia traktowany musi być jako procesowy termin instrukcyjny, ustanowiony dla właściwych organów Policji w celu zapewnienia skuteczności i szybkości ich działania.
TERMIN 30 DNI MA CHARAKTER INSTRUKCYJNY
Mając na uwadze treść wyżej wskazanej uchwały NSA należy uznać, że termin 30 dni na skierowanie kierowcy na badania psychologiczne ma jedynie charakter instrukcyjny. Tym samym istnieje możliwość dokonania takiego skierowania przez właściwego powiatowego komendanta Policji, nawet po upływie tego terminu.
Michał Pęczkowski
Podstawa prawna:
– Ustawa z dnia 20 czerwca 1997 r. Prawo o ruchu drogowym (t.j. Dz.U. 2005 Nr 108, poz. 908);
– Rozporządzenie Ministra Zdrowia z 1 kwietnia 2005 r. w sprawie badań psychologicznych kierowców i osób ubiegających się o uprawnienia do kierowania pojazdami oraz wykonujących pracę na stanowisku kierowcy (Dz.U. 2005 Nr 69, poz. 622).
