Czy rada musi odwołać skazanego starostę?
FUNKCJONOWANIE SAMORZĄDU -SAS 10/2011
Nie istnieją żadne regulacje nakazujące podjęcie uchwały rady powiatu w zakresie odwołania starosty z zajmowanego stanowiska, ani tym bardziej zakreślające termin do dokonania takiej czynności.
Zgodnie z art. 11 § 2 Kodeksu wyborczego nie ma prawa wybieralności w wyborach osoba skazana prawomocnym wyrokiem na karę pozbawienia wolności za przestępstwo umyślne ścigane z oskarżenia publicznego lub umyślne przestępstwo skarbowe. Konsekwencją takiego wyłączenia jest konieczność utraty stanowiska przez radnych organów stanowiących jednostek samorządu terytorialnego lub wójta (burmistrza, prezydenta miasta) w przypadku skazania prawomocnym wyrokiem sądu za ww. rodzaj przestępstw.
RADNI I WÓJT WYBIERANI W WYBORACH POWSZECHNYCH - MOŻLIWE ZARZĄDZENIE ZASTĘPCZE WOJEWODY
Zgodnie bowiem z art. 383 § 1 pkt 2 oraz 492 § 1 pkt 4 Kodeksu wyborczego, wygaśnięcie mandatu radnego oraz mandatu wójta następuje wskutek utraty prawa wybieralności lub nieposiadania go w dniu wyborów.
Jak wynika z powołanych przepisów wygaśnięcie mandatu radnego lub wójta następuje ex lege w wyniku zdarzenia, z którym ustawa wiąże taki skutek. Do skuteczności wygaśnięcia konieczne jest jednak jego stwierdzenie w drodze odpowiedniej uchwały organu stanowiącego.
WYGAŚNIĘCIE MANDATU UCHWAŁĄ W MIESIĄC PO PRAWOMOCNYM WYROKU
W przypadku radnych i wójta rada stwierdza wygaśnięcie mandatu w drodze uchwały w ciągu miesiąca od wystąpienia przyczyny, tj. prawomocnego skazania.
Ustawodawca przewidział również odpowiednie środki nadzorcze na wypadek bezczynności rady w takich przypadkach. Stosownie bowiem do treści art. 98a ust. 1 i 2 Kodeksu wyborczego, w przypadku gdy właściwy organ gminy wbrew obowiązkowi nie podejmuje uchwały, wojewoda wzywa organ gminy do podjęcia odpowiedniego aktu w terminie 30 dni, a w razie bezskutecznego upływu terminu określonego w ust. 1 wojewoda, po powiadomieniu ministra właściwego do spraw administracji publicznej, wydaje zarządzenie zastępcze.
Podkreślenia jednak wymaga, że powyższe przepisy odnoszą się wyłącznie do osób wybieranych w wyborach powszechnych (m.in. na radnego i wójta).
SKAZANIE STAROSTY
Jak zatem należy postąpić w przypadku, gdy prawomocnym wyrokiem za przestępstwo umyślne ścigane z oskarżenia publicznego zostanie skazany np. starosta, czyli osoba, która nie tylko została powołana przez radę powiatu, a zatem nie w wyborach powszechnych, ale w dodatku nie musi nawet wcześniej pełnić funkcji radnego powiatu?
Zauważyć należy, że nie obowiązuje przepis analogiczny do nakazujących stwierdzenie wygaśnięcia mandatu, chociażby z tego powodu, że starosta nie sprawuje mandatu przedstawicielskiego, lecz wykonuje funkcję przewodniczącego zarządu, wykonując pracę na podstawie wyboru dokonanego przez radę powiatu.
BRAK REGULACJI NAKAZUJĄCYCH PODJĘCIE UCHWAŁY WYGASZAJĄCEJ
Nie istnieją zatem żadne regulacje nakazujące podjęcie uchwały rady powiatu w zakresie odwołania starosty z zajmowanego stanowiska, ani tym bardziej zakreślające termin do dokonania takiej czynności. W konsekwencji brak jest również przepisów regulujących sytuację na wypadek bezczynności rady powiatu i możliwości podjęcia przez organ nadzoru odpowiedniej reakcji w postaci wydania zarządzenia zastępczego.
W takim przypadku możliwe jest jedynie zastosowanie ogólnej normy wyrażonej w art. 31 ust. 1 ustawy o samorządzie powiatowym, a zatem możliwość odwołania starosty z innej przyczyny niż nieudzielenie absolutorium na wniosek co najmniej 1/4 ustawowego składu rady. Czy jednak rada powiatu jest zobligowana do podjęcia takiej uchwały, a jeżeli tak to w jakim terminie?
Wprawdzie nie istnieją przepisy ustrojowe, ani reguły wyborcze, które wskazywałyby na niejako automatyczną utratę stanowiska w opisanym przypadku. Tym niemniej należy zaznaczyć, że starosta jest również pracownikiem samorządowym, do którego znajduje zastosowanie art. 6 ust. 2 ustawy o pracownikach samorządowych. Stosownie do tego przepisu pracownikiem samorządowym zatrudnionym na podstawie wyboru może być osoba, która nie była skazana prawomocnym wyrokiem sądu za umyślne przestępstwo ścigane z oskarżenia publicznego lub umyślne przestępstwo skarbowe.
W związku z tym nie ulega wątpliwości, że starosta skazany prawomocnym wyrokiem traci kwalifikacje ustawowe do wykonywania pracy na zajmowanym stanowisku. Niewątpliwie również stanowi to podstawę do rozwiązania stosunku pracy z taką osobą przez reprezentującego starostwo powiatowe przewodniczącego rady powiatu (art. 9 ust. 2 ustawy o pracownikach samorządowych). Czy jednak możliwe jest rozwiązanie stosunku pracy ze skazanym starostą bez wcześniejszego odwołania w drodze uchwały organu stanowiącego? Takie rozwiązanie nie wydaje się możliwe. Skoro bowiem podstawą nawiązania stosunku pracy starosty jest wybór dokonywany przez radę powiatu, to identyczną procedurę należy zastosować do odwołania go z zajmowanego stanowiska, tym bardziej, że przewidują ją wprost przepisy ustrojowe. Pojawia się zatem konkluzja, że bez uchwały rady powiatu o odwołaniu starosta może nadal pełnić swoją funkcję.
W ten zaś sposób powracamy do pytania będącego punktem wyjścia niniejszych rozważań, a mianowicie: czy rada powiatu jest zobligowana do podjęcia uchwały o odwołaniu i jakie konsekwencje rodzi jej bezczynność w opisywanym zakresie.
Biorąc pod uwagę podstawową regułę, zgodnie z którą organy władzy publicznej mają obowiązek przestrzegania przepisów prawa i stania na straży porządku prawnego nie ulega wątpliwości, że w przypadku skazania starosty prawomocnym wyrokiem zarówno rada powiatu, jak następnie jej przewodniczący, zobowiązani są do odpowiednio: podjęcia stosownej uchwały i do rozwiązania stosunku pracy. Przepisy prawa nie przewidują terminu do dokonania tych czynności, jednakże nie budzi wątpliwości, że powinny one nastąpić niezwłocznie, gdyż trwanie takiego stanu grozi paraliżem pracy starostwa i funkcjonowania całego powiatu.
BEZCZYNNOŚĆ RADY POWIATU PRZYCZYNĄ JEJ ROZWIĄZANIA
Niemniej jednak w przypadku bezczynności rady powiatu organ nadzoru nie dysponuje narzędziem przymusu w postaci wezwania (ponaglenia), a następnie wydania zarządzenia zastępczego. Pozostają więc jedynie ostrzeżenia organu nadzoru o możliwości zastosowania jednego z najcięższych środków, a mianowicie przewidzianego w art. 83 ustawy o samorządzie powiatowym. Zgodnie z tym przepisem w razie powtarzającego się naruszenia przez radę powiatu Konstytucji lub ustaw, Sejm, na wniosek Prezesa Rady Ministrów, może w drodze uchwały rozwiązać radę powiatu. Zarząd nad powiatem (rozwiązanie rady równoznaczne jest z rozwiązaniem wszystkich organów powiatu) sprawuje wówczas osoba wyznaczona przez Prezesa Rady Ministrów.
Janusz Groński
Podstawa prawna:
– ustawa z dnia 5 stycznia 2011 r. Kodeks wyborczy (Dz. U. Nr 21, poz. 112 ze zm.),
– ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (t.j. Dz. U. z 2001 r. Nr 142, poz. 1591 ze zm.),
– ustawa z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym (t.j. Dz. U. z 2001 r. Nr 142, poz. 1592 ze zm.),
– ustawa z dnia 21 listopada 2008 r. o pracownikach samorządowych (Dz. U. Nr 223, poz. 1458 ze zm.).
