Komunikaty

SAS1/2016

Można samodzielnie, ale lepiej z gminą

AKTUALNOŚCI / TEMAT MIESIĄCA / KOMENTARZ - SAS 1 / 2016

Organizacja nieodpłatnej pomocy prawnej jest zadaniem, które rząd zlecił do realizacji powiatom. Te mogą je wykonywać samodzielnie, albo wspólnie z gminami, co wydaje się o wiele lepszym rozwiązaniem, które może przynieść korzyści nie tylko dla powiatu i gminy, ale przede wszystkim dla klientów bezpłatnego prawnika.

Zawarcie porozumienia z gminą może przede wszystkim przynieść powiatowi wymierne oszczędności. To ważne, zwłaszcza gdy spostrzeżemy, że na obsługę prowadzenia punktów powiat może przeznaczyć jedynie 3% dotacji, otrzymywanej na to zadanie z budżetu państwa (pozostałe 97% to wynagrodzenie dla prawnika: radcy prawnego lub adwokata). Jeżeli powiat zdecyduje się pomoc realizować samodzielnie, to sam musi się w ramach tak szczupłych środków troszczyć się m.in. o lokale, w których pomoc jest udzielana. Współpraca z gminami w tym zakresie to duża możliwość negocjowania warunków, na jakich porozumienie będzie realizowane. Zwłaszcza, że porozumienie, o którym mowa w ustawie o nieodpłatnej pomocy prawnej, to nie nowa instytucja, a dobrze już samorządom znana (bo przewidziana w gminnych i powiatowych ustawach ustrojowych) forma wykonywania zadań.
Oczywiście ze względu na ustawowy warunek, aby takie porozumienia zostały zawarte do 15 października 2015 r. nie wszystkim zainteresowanym samorządom to się udało. Wydaje się jednak, że nic nie stoi na przeszkodzie, aby także w przyszłości gminy i powiaty, które dojdą do wniosku, że nieodpłatną pomoc prawną chcą organizować wspólnie, takie porozumienia zawierały.
Obowiązujące od 1 stycznia br. przepisy ustawy o nieodpłatnej pomocy prawnej pozwoliły na uruchomienie ponad 1,5 tys. punktów, w których z pomocy radcy prawnego czy adwokata można skorzystać nieodpłatnie. Pomoc taka jest realizowana w przeciętnym wymiarze 5 dni w tygodniu, co najmniej przez 4 godziny dziennie. Jednak nie wszędzie odbyło się to bez problemów. Jak bowiem informuje Związek Powiatów Polskich na początku stycznia nie zostały uruchomione 82 takie punkty. Pięć jednostek szczebla powiatowego odpowiedzialnych za 39 punktów odmówiło realizacji zadania z uwagi na brak zapewnienia finansowania. Ze względu na źle zredagowane przepisy przejściowe nie było bowiem możliwości formalnego przyznania poszczególnym powiatom środków na ten cel przed końcem ubiegłego roku. Oczywiście ten błąd był popełniony w poprzedniej kadencji parlamentu, ale po wyborach nowy minister sprawiedliwości nie podjął żadnych działań, aby go naprawić.
Kolejne 20 punktów nie zostało uruchomionych ze względu na odmowę podpisania umowy przez adwokata, radcę prawnego lub organizację pozarządową. Natomiast w przypadku 23 punktów problem tkwił w niewyłonieniu organizacji pozarządowej .
W sumie pomimo nieżyciowego harmonogramu i finansowania zadanie polegające na zorganizowaniu nieodpłatnej pomocy prawnej powiaty zrealizowały w 95 proc.

Jakub Gortyński

SPIS TREŚCI

Zadania powiatów w zakresie nieodpłatnej pomocy prawnej

AKTUALNOŚCI / TEMAT MIESIĄCA - SAS 1 / 2016

W dniu 1 stycznia 2016 r. weszła w życie ustawa z 5 sierpnia 2015 r. o nieodpłatnej pomocy prawnej oraz edukacji prawnej (dalej: ustawa), która określa zasady udzielania nieodpłatnej pomocy prawnej, a także zasady działania organów administracji publicznej w zakresie edukacji prawnej.

ZAKRES POMOCY PRAWNEJ

Nieodpłatna pomoc prawna obejmuje przede wszystkim poinformowanie osoby uprawnionej o obowiązującym stanie prawnym, o przysługujących jej uprawnieniach lub o spoczywających na niej obowiązkach lub wskazanie osobie uprawnionej sposobu rozwiązania jej problemu prawnego. Może ona również polegać na pomocy w sporządzeniu projektu pisma w ww. sprawach, jednakże z wyłączeniem pism procesowych w toczącym się postępowaniu przygotowawczym lub sądowym i pism w toczącym się postępowaniu sądowo-administracyjnym. Nieodpłatna pomoc prawna obejmuje również sporządzenie projektu pisma o zwolnienie od kosztów sądowych lub ustanowienie pełnomocnika z urzędu w postępowaniu sądowym lub ustanowienie adwokata, radcy prawnego, doradcy podatkowego lub rzecznika patentowego w postępowaniu sądowo-administracyjnym.
Ustawodawca jednoznacznie przesądził, że nieodpłatna pomoc prawna nie obejmuje spraw podatkowych związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej, a także z zakresu prawa celnego, dewizowego i handlowego oraz związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej, z wyjątkiem przygotowania do rozpoczęcia tej działalności.
Podkreślenia wymaga, że ustawa nie zwalnia organów administracji publicznej od wykonywania określonych w ustawach zadań w zakresie poradnictwa prawnego, a także nie ogranicza działalności w zakresie nieodpłatnego poradnictwa prawnego.

OBOWIĄZKI POWIATÓW

Podstawą do udzielenia nieodpłatnej pomocy prawnej przez adwokata lub radcę prawnego jest umowa zawarta z powiatem.

Umowa zawiera w szczególności:

wskazanie miejsca i czasu udzielania nieodpłatnej pomocy prawnej;
określenie wynagrodzenia za udzielanie nieodpłatnej pomocy prawnej;
określenie sposobu korzystania z lokalu, w którym będzie usytuowany punkt nieodpłatnej pomocy prawnej;
wskazanie niezbędnych urządzeń technicznych, w tym zapewniających dostęp do bazy aktów prawnych, umożliwiający udzielanie nieodpłatnej pomocy prawnej;
zasady zapewniania dostępu do bazy aktów prawnych, umożliwiającego udzielanie nieodpłatnej pomocy prawnej;
zasady zapewniania przez adwokata lub radcę prawnego zastępstwa w przypadku, gdy nie będzie on w stanie osobiście udzielać nieodpłatnej pomocy prawnej;
zasady jej rozwiązania.

Adwokat oraz radca prawny muszą w karcie nieodpłatnej pomocy prawnej udokumentować każdy przypadek udzielenia nieodpłatnej pomocy prawnej przez podanie informacji dotyczących czasu trwania i formy oraz dziedziny prawa, której dotyczyła ta pomoc. Na ręce adwokata lub radcy prawnego są również składane odpowiednie oświadczenia przez osoby uprawnione do korzystania z nieodpłatnej pomocy prawnej. Oświadczenia te mają potwierdzać prawo do uzyskania pomocy prawnej i są składane pod rygorem odpowiedzialności karnej za złożenie fałszywego oświadczenia. Składający oświadczenie jest obowiązany do zawarcia w nich klauzuli o następującej treści: „Jestem świadomy odpowiedzialności karnej za złożenie fałszywego oświadczenia.” Klauzula ta zastępuje pouczenie organu o odpowiedzialności karnej za złożenie fałszywego oświadczenia (wzory oświadczeń określają załączniki do ustawy). Kartę nieodpłatnej pomocy prawnej oraz ww. oświadczenia adwokat lub radca prawny przekazuje staroście do dziesiątego dnia następnego miesiąca kalendarzowego w sposób uniemożliwiający powiązanie karty nieodpłatnej pomocy prawnej z oświadczeniem osoby uprawnionej. Starosta jest administratorem danych osobowych zawartych w oświadczeniach, zaś w celu umożliwienia kontroli prawidłowości udzielania nieodpłatnej pomocy prawnej przechowuje ww. oświadczenia, przez trzy lata od dnia ich sporządzenia.
Zadanie polegające na udzielaniu nieodpłatnej pomocy prawnej jest zadaniem zleconym z zakresu administracji rządowej, realizowanym przez powiat w porozumieniu z gminami albo samodzielnie. Na każdy powiat przypada liczba punktów nieodpłatnej pomocy prawnej, określona w oparciu o ustawowy mnożnik. Punkt nieodpłatnej pomocy prawnej może być usytuowany w jednym albo większej liczbie gminnych lub powiatowych lokali, w ramach posiadanych zasobów. Nieodpłatna pomoc prawna jest udzielana w punkcie nieodpłatnej pomocy prawnej w przeciętnym wymiarze 5 dni w tygodniu przez co najmniej 4 godziny dziennie.

W przypadku samodzielnej realizacji przez powiat ww. zadania (bez porozumienia z gminami) starosta określa w szczególności:

powiatowe lokale, w których będą usytuowane punkty nieodpłatnej pomocy prawnej;
harmonogram wskazujący dni i godziny, w których będzie udzielana nieodpłatna pomoc prawna.

Starosta udostępnia ww. informacje w Biuletynie Informacji Publicznej.
Powiat zobowiązany jest do corocznego zawierania z okręgową radą adwokacką i radą okręgowej izby radców prawnych, właściwymi dla siedziby władz powiatu, porozumienia w sprawie udzielania nieodpłatnej pomocy prawnej na obszarze tego powiatu, określające w szczególności:

liczbę adwokatów i radców prawnych, którzy będą udzielać nieodpłatnej pomocy prawnej na obszarze powiatu, z uwzględnieniem potrzeby zapewnienia równomiernego udziału adwokatów i radców prawnych w wykonywaniu tego zadania;
zobowiązanie okręgowej rady adwokackiej lub rady okręgowej izby radców prawnych do imiennego wskazywania odpowiednio adwokatów lub radców prawnych oraz ich zastępców, którymi są adwokaci lub radcowie prawni, wyznaczonych do udzielania nieodpłatnej pomocy prawnej w ramach harmonogramu, wskazującego dni i godziny, w których będzie udzielana nieodpłatna pomoc prawna;
zasady wynagradzania adwokatów i radców prawnych udzielających nieodpłatnej pomocy prawnej;
zasady wykorzystania urządzeń technicznych w punkcie nieodpłatnej pomocy prawnej.

W przypadku niezawarcia porozumienia do dnia 30 listopada roku poprzedzającego rok, którego dotyczyłoby to porozumienie, starosta przekazuje dziekanom informacje zawarte w porozumieniach z gminami i na podstawie tych informacji dziekan okręgowej rady adwokackiej lub dziekan rady okręgowej izby radców prawnych wskazuje odpowiednio adwokatów lub radców prawnych, wyznaczonych do udzielania nieodpłatnej pomocy prawnej. Powiat zobowiązany jest niezwłocznie zawiadomić właściwego wojewodę o każdym zawartym porozumieniu albo wskazaniu adwokatów lub radców prawnych, wyznaczonych do udzielania nieodpłatnej pomocy prawnej w ww. trybie.
Starosta przekazuje Ministrowi Sprawiedliwości oraz właściwemu wojewodzie, nie później niż do końca pierwszego kwartału roku następnego, zbiorczą informację o wykonaniu zadania, polegającego na udzielaniu nieodpłatnej pomocy prawnej na obszarze powiatu.

POROZUMIENIA Z GMINAMI I ORGANIZACJAMI POZARZĄDOWYMI

Realizując zadanie polegające na świadczeniu nieodpłatnej pomocy prawnej, powiat może zawierać porozumienia z gminami na obszarze tego powiatu, określające w szczególności:

gminne lub powiatowe lokale, w których będą usytuowane punkty nieodpłatnej pomocy prawnej;
harmonogram wskazujący dni i godziny, w których będzie udzielana nieodpłatna pomoc prawna;
zasady współpracy w zakresie zapewnienia warunków lokalowych adwokatom i radcom prawnym, udzielającym nieodpłatnej pomocy prawnej.

Starosta udostępnia ww. informacje w Biuletynie Informacji Publicznej.

POŁOWA PUNKTÓW DLA NGO

Powiat ma obowiązek powierzenia prowadzenia połowy punktów nieodpłatnej pomocy prawnej organizacji pozarządowej, prowadzącej działalność pożytku publicznego. Jeżeli na powiat przypada nie więcej niż trzy punkty nieodpłatnej pomocy prawnej, organizacji pozarządowej powierza się prowadzenie jednego punktu nieodpłatnej pomocy prawnej. W pozostałych przypadkach, jeżeli iloraz liczby punktów nieodpłatnej pomocy prawnej i liczby dwa stanowi liczbę niecałkowitą, zaokrągla się ją w górę do liczby całkowitej.

Organizację pozarządową wyłania się corocznie w otwartym konkursie ofert, o którym mowa w ustawie z 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (Dz.U. z 2014 r. poz. 1118, z późn. zm.).

O powierzenie prowadzenia punktu nieodpłatnej pomocy prawnej może ubiegać się organizacja pozarządowa, która spełnia łącznie następujące warunki:

posiada co najmniej dwuletnie doświadczenie w wykonywaniu zadań wiążących się z udzielaniem porad prawnych lub informacji prawnych;
przedstawi zawarte umowy lub promesy ich zawarcia z adwokatem, radcą prawnym, doradcą podatkowym lub osobą, która będzie świadczyć taką pomoc;
daje gwarancję należytego wykonania zadania, w szczególności przez złożenie pisemnego zobowiązania:

– zapewnienia poufności w związku z udzielaniem nieodpłatnej pomocy prawnej i jej dokumentowaniem,
– zapewnienia profesjonalnego i rzetelnego udzielania nieodpłatnej pomocy prawnej, w szczególności w sytuacji, gdy zachodzi konflikt interesów.

O powierzenie ww. zadania nie może ubiegać się organizacja pozarządowa, która w okresie dwóch lat poprzedzających przystąpienie do otwartego konkursu ofert nie rozliczyła się z dotacji przyznanej na wykonanie zadania publicznego lub wykorzystała dotację niezgodnie z celem jej przyznania, jak również organizacja pozarządowa, z którą starosta rozwiązał umowę. Termin dwóch lat biegnie odpowiednio od dnia rozliczenia się z dotacji i zwrotu nienależnych środków wraz z odsetkami albo rozwiązania umowy.
Organizacja pozarządowa zapewnia udzielanie nieodpłatnej pomocy prawnej na podstawie umowy zawartej z powiatem. Starosta kontroluje wykonywanie umowy przez organizację pozarządową na zasadach określonych w ustawie z 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie. W przypadku niezawarcia umów przez organizację pozarządową ze świadczącymi pomoc, starosta nie zawiera umowy z organizacją pozarządową albo rozwiązuje ją za dwutygodniowym wypowiedzeniem. W razie niespełnienia innych warunków starosta może rozwiązać umowę za dwutygodniowym wypowiedzeniem.

Co istotne w punktach prowadzonych przez organizacje pozarządowe nieodpłatnej pomocy prawnej może udzielać także:

doradca podatkowy – w zakresie prawa podatkowego, z wyłączeniem spraw podatkowych związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej;
osoba, która:

–   ukończyła wyższe studia prawnicze i uzyskała tytuł magistra lub zagraniczne studia prawnicze uznane w Rzeczypospolitej Polskiej,
–   posiada co najmniej trzyletnie doświadczenie w wykonywaniu wymagających wiedzy prawniczej czynności bezpośrednio związanych ze świadczeniem pomocy prawnej,
–   korzysta z pełni praw publicznych oraz ma pełną zdolność do czynności prawnych,
–   nie była karana za umyślne przestępstwo ścigane z oskarżenia publicznego lub przestępstwo skarbowe.

W powyższym przypadku osoba uprawniona, przed uzyskaniem nieodpłatnej pomocy prawnej składa pisemne oświadczenie, że jest świadoma uzyskania nieodpłatnej pomocy prawnej od osoby niebędącej adwokatem, radcą prawnym albo doradcą podatkowym.

FINANSOWANIE POMOCY PRAWNEJ

Zadanie polegające na udzielaniu nieodpłatnej pomocy prawnej jest finansowane z budżetu państwa z części będącej w dyspozycji wojewodów przez udzielanie dotacji celowej powiatom. Wysokość dotacji jest ustalana corocznie przez Ministra Sprawiedliwości w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw budżetu w trybie i terminach określonych w przepisach wydanych na podstawie art. 138 ust. 6 ustawy z 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (Dz.U. z 2013 r. poz. 885, z późn. zm.) dotyczących prac nad projektem ustawy budżetowej. Dotacja na finansowanie zadania polegającego na udzielaniu nieodpłatnej pomocy prawnej jest przeznaczana w 97% na wynagrodzenia z tytułu umów ze świadczącymi pomoc lub na rzecz wyłonionej organizacji pozarządowej, a w 3% – na pokrycie kosztów obsługi organizacyjno-technicznej zadania. Podstawę ustalenia wysokości dotacji stanowi kwota bazowa. Ustawa stanowi, że kwota dotacji stanowi dwunastokrotność iloczynu kwoty bazowej i mnożnika. Mnożnik z kolei oblicza się w ten sposób, że liczbę mieszkańców powiatu, przyjętą według stanu na dzień 31 grudnia roku poprzedzającego rok budżetowy o dwa lata, ustaloną przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego, dzieli się przez 25 000, z tym że nie może on być mniejszy niż 2 i większy niż 35. Mnożnik wyrażony liczbą niecałkowitą zaokrągla się do liczby całkowitej w górę, jeżeli pierwsza cyfra po przecinku jest równa lub wyższa niż 5, albo w dół – jeżeli pierwsza cyfra po przecinku jest niższa niż 5. Wysokość kwoty bazowej określi corocznie Minister Sprawiedliwości w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw budżetu w drodze rozporządzenia.

Paweł Groński

PODSTAWA WPRAWNA
– Ustawa z 5 sierpnia 2015 r. o nieodpłatnej pomocy prawnej oraz edukacji prawnej (Dz.U. z 2015 r. poz. 1255)

SPIS TREŚCI

Skutki zwiększenia kwoty wolnej od podatku

AKTUALNOŚCI / ANALIZY - SAS 1 / 2016

Podwyższenie kwoty wolnej od podatku do 8 tys. zł zapowiadano w obu kampaniach wyborczych. W Sejmie czeka prezydencki projekt ustawy podnoszącej kwotę zmniejszającą podatek. Konieczność jej podniesienia – choć niekoniecznie w tym wymiarze – wynika też z wyroku Trybunału Konstytucyjnego.

Zmianę należy uznać za przesądzoną, nie wiemy jednak kiedy do niej dojdzie. Projekt budżetu na rok 2016 jej nie uwzględnia. Możemy tylko spekulować, że decyzja będzie uzależniona od stanu budżetu państwa.
Przy braku działań rekompensujących łączny ubytek dochodów samorządu terytorialnego jest szacowany na 6,8 do 9,4 mld zł rocznie, czyli od 17 do 23% planowanych na 2016 r. dochodów z PIT. Szacunków nie można zweryfikować bez dostępu do szczegółowych danych. Jak natomiast zmniejszenie wpływów z PIT w tej skali przełoży się na dochody poszczególnych jednostek samorządowych? Osobno zająć się trzeba skutkami w trakcie dwóch pierwszych lat obowiązywania nowej kwoty wolnej od podatku, osobno skutkami w latach następnych.
Przez dwa lata wskaźnik udziału danej jednostki we wpływach z PIT wyliczony będzie na podstawie sumy podatku należnego od jej mieszkańców w latach, kiedy obowiązywała jeszcze stara kwota zmniejszająca podatek. Jej zwiększenie zmniejszy ogólną sumę do podziału pomiędzy samorządy, nie zmieniając proporcji samego podziału. Każda jednostka otrzyma o ten sam procent mniej w stosunku do kwoty naliczonej według dotychczasowej skali podatkowej.
Oczywiście ubytek dochodów będzie tym bardziej znaczący, w im większym stopniu dochody danej jednostki zależą od wpływów z PIT. Dotknie więc bardziej gminy i powiaty, które uzyskują z tego źródła nieco ponad 16% ogółu dochodów, niż województwa (ponad 6%). Najwięcej stracą miasta na prawach powiatu, korzystające z gminnych i powiatowych udziałów w PIT (łącznie prawie 24% ogółu dochodów). Dochody Warszawy mogą spaść nawet ponad miliard zł rocznie. W przypadku jednostek o niskich dochodach z PIT spadek będzie znacznie mniejszy, w niektórych gminach wiejskich nieprzekraczając 1% ogółu dochodów.
Na rzecz jednostek o niskich dochodach z PIT zadziała też system wyrównawczy. Kwoty podstawowe subwencji wyrównawczej wyliczone będą w stosunku do „starych”, niezmienionych wskaźników. Na poziomie powiatowym, gdzie wpływy z PIT stanowią dziewięćdziesiąt kilka procent całości dochodów podatkowych, a stopa wyrównania stanowi aż 90%, dojdzie do nadkompensacji niskich dochodów podatkowych. Dochody podatkowe beneficjentów, liczone z uzupełnieniem subwencją wyrównawczą, chociaż też spadną w stosunku do dzisiejszego stanu rzeczy, to przekroczą realną, nową średnią dochodów podatkowych.
Sytuacja zmieni się jednak od trzeciego roku obowiązywania nowej kwoty wolnej od podatku. Im niższy podatek należny, tym zmniejszenie należności o stałą kwotę (883,98 zł) obniża ją o większy procent. Prawidłowość ta dotyczy zarówno pojedynczego płatnika, jak i grupy płatników. Od trzeciego roku obowiązywania nowej regulacji już na stałe przełoży się to na większy procentowo ubytek dochodów z udziałów w PIT w tych jednostkach, w których średnia należność podatkowa od jednego podatnika jest niższa. Ten wyższy niż średni ubytek dochodów z PIT w samorządach o niskich dochodach podatkowych wyrówna – ale z dwuletnim opóźnieniem i jedynie częściowo – wzrost subwencji wyrównawczej.
O ile przez dwa pierwsze lata nierekompensowane zmniejszenie należności podatkowych zadziała przede wszystkim na niekorzyść samorządów o wysokich dochodach z PIT, o tyle w dłuższej perspektywie straty jednostek o niskich dochodach mogą się okazać równie dotkliwe.

Aleksander Nelicki
ekspert ds. finansów samorządowych

SPIS TREŚCI

Wartość nieruchomości w oświadczeniu majątkowym

AKTUALNOŚCI / ANALIZY - SAS 1 / 2016

Ponieważ przepisy ustawy o samorządzie gminnym nie wskazują, w jaki sposób należy szacować wartość nieruchomości na potrzeby sporządzanego oświadczenia majątkowego, oznacza to, że zobowiązany do złożenia takiej informacji samorządowiec może stosować dowolnie wybraną przez siebie metodę.

W art. 24 h ust. 1 pkt 1 ustawy z 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym wskazano, że oświadczenie majątkowe zawiera m.in. informacje o nieruchomościach. Jednak pojęcie wartości nieruchomości wprowadza dopiero rozporządzenie prezesa Rady Ministrów z 26 lutego 2003 r. w sprawie wzorów formularzy, wydane na podstawie art. 24 h ust. 13 ustawy o samorządzie gminnym. Wzór ten został określony w załączniku nr 2 do tego rozporządzenia.
Jak podkreślił Sąd Okręgowy w Gliwicach, ośrodek zamiejscowy w Rybniku w wyroku z 5 listopada 2015 r. już w tym kontekście budzi wątpliwość konieczność podawania wartości nieruchomości, a przy braku jakichkolwiek kryteriów wskazujących, o jaką wartość chodzi – czynienie zarzutu podania nieprawdy co do wartości nieruchomości jest w ocenie sądu nieuzasadnione (sygn. akt V 2 136/15).
Wyrok ten zapadł w sprawie przeciwko prezydentowi Żor, który w ocenie Centralnego Biura Antykorupcyjnego złożył w 2006 r. oświadczenie majątkowe zawierające nieprawdziwe treści. Prezydent podał bowiem, że jest właścicielem nieruchomości wartej 400 tys. zł, podczas gdy jej faktyczna wartość rynkowa wynosiła prawie 660 tys. zł. Za taką też kwotę prezydent Żor nieruchomość sprzedał. Oczywiście już po złożeniu oświadczenia majątkowego.
W konsekwencji prezydent został uznany winnym i skazany przez Sąd Rejonowy w Żorach za przestępstwo z art. 233 § 1 Kodeksu karnego, czyli za składanie fałszywych zeznań. Przestępstwo to jest zagrożone karą pozbawienia wolności do lat 3.
Z zarzutów prezydenta Żor uwolnił dopiero wspomniany wyrok Sądu Okręgowego w Gliwicach. W ocenie składu orzekającego w sprawie trudno jest prezydentowi Żor stawiać zarzut podania w oświadczeniu majątkowym nieprawdziwych informacji, skoro ustawodawca w żadnym miejscu nie instruuje, w jaki sposób zobowiązany wójt, radny, czy inny urzędnik samorządowy powinien wartość nieruchomości oszacować.
Kierunek rozważań Sądu Rejonowego był dobry – czytamy w uzasadnieniu – a to dlatego, że sąd I instancji trafnie wskazał, że z przepisów nie wynika, aby wartością, którą należy do oświadczenia wpisać, była wartość rynkowa nieruchomości. Jednocześnie Sąd Rejonowy wskazuje, że w oświadczeniu należało jako wartość nieruchomości podać kwotę 660 tys. zł, która wedle pisma naczelnika Urzędu Skarbowego w Żorach odzwierciedlałaby właśnie średnią cenę rynkową – wskazuje Sąd Okręgowy.

Jakub Gortyński

PODSTAWA PRAWNA:
– Wyrok Sądu Okręgowego w Gliwicach, ośrodek zamiejscowy w Rybniku z 5 listopada 2015 r., sygn. akt V 2 Ka 136/15)

SPIS TREŚCI

Nie trzeba odbywać kary więzienia, aby stracić mandat

AKTUALNOŚCI / ANALIZY - SAS 1 / 2016

Osoba skazana prawomocnym wyrokiem na karę pozbawienia wolności, za przestępstwo umyślne ścigane z oskarżenia publicznego lub umyślne przestępstwo skarbowe, nie może kandydować na wójta lub radnego. Taki skutek pociąga za sobą zarówno wyrok skazujący na bezwzględną karę pozbawienia wolności, jak i zawieszający jej wykonanie na okres próby.

Przeprowadzone jesienią 2014 r. wybory samorządowe były pierwszymi zorganizowanymi na podstawie przepisów Kodeksu wyborczego. Oznacza to, że bieżąca kadencja organów gmin, powiatów i województw samorządowych jest pierwszą, w której obowiązują określone przepisami Kodeksu zasady wygaszania mandatów radnych, a także wójtów, burmistrzów, prezydentów miast.
Zmiana jest zasadnicza, zwłaszcza w kontekście utraty biernego prawa wyborczego, jako przyczyny wygaszającej mandat.

ZŁAGODZONE WYMAGANIA

A wszystko dlatego, że przepis art. 11 § 2 Kodeksu wyborczego określa tzw. negatywne przesłanki biernego prawa wyborczego, jednakowe dla wszystkich kandydatów biorących udział w wyborach objętych kodeksem, niezależnie od rodzaju wyborów.
Zgodnie z jego treścią nie ma prawa wybieralności (biernego prawa wyborczego) osoba skazana prawomocnym wyrokiem na karę pozbawienia wolności za przestępstwo umyślne ścigane z oskarżenia publicznego lub umyślne przestępstwo skarbowe.
Dla wójtów, burmistrzów i prezydentów miast oraz radnych to istotna zmiana. A to dlatego, że poprzednio obowiązujące ustawy wyborcze (Ordynacja wyborcza do rad gmin, rad powiatów i sejmików województw oraz ustawa o bezpośrednim wyborze wójta, burmistrza, prezydenta miasta) formułowały bezwzględny wymóg niekaralności. Przejawiał się on w tym, że kandydatem w wyborach samorządowych nie mogła być osoba karana za przestępstwo umyślne ścigane z oskarżenia publicznego (niezależnie od rodzaju orzeczonej kary). A także osoba, wobec której sąd orzekł o warunkowym umorzeniu postępowania karnego w sprawie popełnienia przestępstwa umyślnego ściganego z oskarżenia publicznego.
Oczywiście ustawodawca uchwalając Kodeks wyborczy mógł postąpić odwrotnie i zamiast łagodzić wymagania stawiane osobom ubiegającym się o mandat do sprawowania władzy w jednostkach samorządu terytorialnego, mógł wymagania te zaostrzyć wobec kandydatów na posłów, senatorów, europarlamentarzystów, czy prezydenta RP. Taka operacja wymagałaby jednak zmiany konstytucji. A to dlatego, że to jej przepisy określają w sposób wyczerpujący przesłanki biernego prawa wyborczego do Sejmu, Senatu i Prezydenta RP (art. 99 i art. 127 konstytucji). Zgodnie z tymi przepisami osobą wybraną do Sejmu i Senatu, a także na Prezydenta RP, nie może być osoba skazana prawomocnym wyrokiem na karę pozbawienia wolności za przestępstwo umyślne ścigane z oskarżenia publicznego.

KONSEKWENCJE ZMIANY PRAWA

Dla wybranych w przeprowadzonych jesienią 2014 r. samorządowców zmiana ta oznacza, że nie każdy przypadek skazania za popełnione przestępstwo umyślne ścigane z oskarżenia publicznego (lub umyślne przestępstwo skarbowe) będzie się wiązał z utratą mandatu radnego (wójta, burmistrza, prezydenta miasta).
Bez żadnej wątpliwości można obecnie powiedzieć, że radny albo wójt, skazany prawomocnym wyrokiem na karę grzywny lub ograniczenia wolności, mandatu nie traci. Taki wyrok bowiem nie pozbawia biernego prawa wyborczego w wyborach samorządowych.
Podobnie jest z wyrokiem warunkowo umarzającym postępowanie w sprawie o przestępstwo ścigane z oskarżenia publicznego. Taki wyrok wskazuje sprawcę przestępstwa i stwierdza jego winę, ale go nie skazuje, co oznacza że wobec sprawcy nie orzeka się kary za popełnione przestępstwo. A delikwent, który takie orzeczenie usłyszał, może ubiegać się o mandat radnego czy kandydować na wójta. A jak usłyszy taki wyrok w trakcie kadencji, to piastuje zajmowane stanowisko do jej końca. Nie wywołuje on bowiem skutku w postaci wygaśnięcia mandatu.
Natomiast w przypadku skazania na karę pozbawienia wolności za przestępstwo umyślne i ścigane z oskarżenia publicznego na karę pozbawienia wolności osoba traci możliwość kandydowania w wyborach samorządowych, a jeżeli skazanie nastąpiło w trakcie kadencji – skutkuje to utratą mandatu. Dotyczy to również sytuacji, w której sąd skazał, orzekając karę pozbawienia wolności, ale jej wykonanie odroczył w czasie.
Taką wykładnię art. 11 § 2 pkt 1 Kodeksu wyborczego potwierdza wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 7 października 2015 r. (sygn.. akt II OSK 2276/15), w którym czytamy, że z punktu widzenia przepisów Kodeksu wyborczego nie ma najmniejszego znaczenia, czy kara pozbawienia wolności za popełnione przestępstwo umyślne i ścigane z oskarżenia publicznego została orzeczona jako kara bezwzględna, czy też sąd postanowił zawiesić jej wykonanie. A to dlatego, że w pojęciu skazania na karę pozbawienia wolności mieści się bowiem zarówno orzeczenie bezwzględnego wykonania kary, jak i orzeczenie warunkowego zawieszenia jej wykonania.

KOLIZJA PRZEPISÓW

W świetle przepisów Kodeksu wyborczego – jak to już zostało wyżej powiedziane – wójtem, burmistrzem, prezydentem miasta może być zatem osoba prawomocnie skazana za przestępstwo umyślne ścigane z oskarżenia publicznego na karę grzywny, czy ograniczenia wolności.
Ale powstaje pytanie, czy taka osoba może być pracownikiem samorządowym?
Jest to co najmniej wątpliwe. Zwłaszcza w świetle kategorycznie brzmiących przepisów ustawy o pracownikach samorządowych. Ta bowiem w art. 6 ust. 2 wyraźnie stanowi, że pracownikiem samorządowym zatrudnionym na podstawie wyboru lub powołania może być osoba, która nie była skazana prawomocnym wyrokiem sądu za umyślne przestępstwo ścigane z oskarżenia publicznego lub umyślne przestępstwo skarbowe.
W konsekwencji mamy sytuację, w której osoba prawomocnie skazana może z jednej strony kandydować i piastować funkcję wójta (burmistrza, prezydenta miasta), a z drugiej z taką osobą nie ma prawnej możliwości nawiązania stosunku pracy w urzędzie gminy.
Nie ma żadnych wątpliwości, że tę kolizję przepisów ustawodawca powinien jak najszybciej usunąć. A póki co jest to problem, nad rozwikłaniem którego głowić się mogą urzędy, ale też sądy rozpatrujące spory w tym zakresie.

Jakub Gortyński

SPIS TREŚCI

Przegląd legislacyjny

AKTUALNOŚCI / PRZEGLĄD LEGISLACYJNY - SAS 1 / 2016

Dz.U. z 2015 r. poz. 1695, 1707, 1798, 1884, 2078, 2079, 2080

OCHRONA GRUNTÓW ROLNYCH I LEŚNYCH

Od 23 listopada 2015 r. obowiązuje ustawa z 25 września 2015 r. o zmianie ustawy o ochronie gruntów rolnych i leśnych (Dz.U. z 2015 r. poz. 1695)

W celu ujednolicenia zapisów i wyeliminowania istniejących rozbieżności jednoznacznie wskazano, że to marszałek województwa jest wierzycielem i jednocześnie organem egzekucyjnym uprawnionym do egzekucji należności i opłat związanych z wyłączeniem gruntów rolnych z produkcji, ponieważ opłaty związane z wyłączeniem gruntów rolnych z produkcji stanowią dochód budżetu województwa, są gromadzone na wyodrębnionym rachunku bankowym i wydatkowane na zadania określone w art. 22c ustawy o ochronie gruntów rolnych i leśnych.

BEZPIECZEŃSTWO IMPREZ MASOWYCH

Od 26 listopada 2015 r. obowiązuje ustawa z 11 września 2015 r. o zmianie ustawy o bezpieczeństwie imprez masowych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2015 r. poz. 1707)

Zmiany mają na celu z jednej strony uelastycznienie przepisów zawartych w ustawie, w celu złagodzenia wymogów związanych z organizowaniem imprez masowych, w szczególności meczów piłki nożnej, oraz wyeliminowanie negatywnych konsekwencji ustawy. Natomiast z drugiej strony wprowadzono przepisy, które mają na celu wyeliminowanie z imprez masowych, w szczególności z meczów piłki nożnej, chuliganów, ale nie prawdziwych kibiców, którzy chcą w sposób kulturalny i zgodny z prawem w różny sposób dopingować swoich ulubieńców.

WYNAGRODZENIE PRACOWNIKÓW KULTURY

Od 1 grudnia 2015 r. obowiązuje rozporządzenie Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego z 22 października 2015 r. w sprawie wynagradzania pracowników instytucji kultury (Dz.U. z 2015 r. poz. 1798)
Rozporządzenie wydano na podstawie art. 31d ust. 1 ustawy z 25 października 1991 r. o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej (Dz.U. z 2012 r. poz. 406, z późn. zm.) i określa warunki ustalania:

1) prawa do:

a)   dodatku za wieloletnią pracę i jego wypłacania,
b)   ekwiwalentu pieniężnego i jego wysokości,
c)   nagrody jubileuszowej i jej wypłacania,
d)   jednorazowej odprawy pieniężnej, przysługującej w związku z przejściem na emeryturę lub rentę z tytułu niezdolności do pracy oraz jej wypłacania;

2) wysokości:

a) dodatku funkcyjnego i jego wypłacania,
b) dodatku specjalnego i jego wypłacania.

UGRUPOWANIE WSPÓŁPRACY TERYTORIALNEJ

Od 2 grudnia 2015 r. obowiązuje ustawa z 11 września 2015 r. o zmianie ustawy o europejskim ugrupowaniu współpracy terytorialnej (Dz.U. z 2015 r. poz. 1884)

Europejskie ugrupowania współpracy terytorialnej są instrumentem prawnym, pozwalającym na tworzenie na terytorium Unii Europejskiej sformalizowanych grup współpracy przez podmioty, przede wszystkim o charakterze publicznym, z różnych państw członkowskich Unii Europejskiej, w tym jednostki samorządu terytorialnego. Podstawę prawną dla ich funkcjonowania stanowi rozporządzenie (WE) nr 1082/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z 5 lipca 2006 r. w sprawie europejskiego ugrupowania współpracy terytorialnej (EUWT) (Dz.Urz. UE L 210 z 31.07.2006, str. 19, z późn. zm.). Zmiana ma na celu doprecyzowanie, uproszczenie i usprawnienie procesu tworzenia takich ugrupowań oraz ich funkcjonowania.

NOWE MINISTERSTWA

Od 8 grudnia 2015 r. obowiązują rozporządzenia przekształcające ministerstwa, tj. rozporządzenie z 7 grudnia 2015 r. (Dz.U. z 2015 r. poz. 2078, poz. 2079 i poz. 2080)

Na podstawie ww. rozporządzeń:

utworzono Ministerstwo Infrastruktury i Budownictwa,
utworzono Ministerstwo Gospodarki Morskiej i Żeglugi Śródlądowej,
przekształcono Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji.

OCHRONA PRZECIWPOŻAROWA W PROJEKCIE BUDOWLANYM

Od 15 grudnia 2015 r. obowiązuje rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z 2 grudnia 2015 r. w sprawie uzgadniania projektu budowlanego pod względem ochrony przeciwpożarowej (Dz.U. z 2015 r. poz. 2117)

Rozporządzenie wydano na podstawie art. 6g ustawy z 24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpożarowej (Dz.U. z 2009 r. Nr 178, poz. 1380, z późn. zm.) i określa:

rodzaje obiektów budowlanych istotnych ze względu na konieczność zapewnienia ochrony życia, zdrowia, mienia lub środowiska przed pożarem, klęską żywiołową lub innym miejscowym zagrożeniem, których projekty budowlane wymagają uzgodnienia pod względem zgodności z wymaganiami ochrony przeciwpożarowej;
podstawowe dane dotyczące warunków ochrony przeciwpożarowej obiektu budowlanego, które powinny stanowić podstawę uzgodnienia;
szczegółowy sposób dokonywania uzgodnień projektu budowlanego;
wzór pieczęci potwierdzającej uzgodnienie projektu budowlanego obiektu budowlanego;
sposób i zakres zawiadomienia o uzgodnieniu projektu budowlanego.

SPIS TREŚCI

Ochrona danych osobowych i ochrona dóbr osobistych a wpisy w Internecie

AKTUALNOŚCI / ORZECZNICTWO - SAS 1 / 2016

Zdaniem NSA, niedopuszczalne jest wnioskowanie do GIODO o nakazanie udostępnienia danych osobowych, tylko po to, aby poznać dane osoby dokonującej konkretnego wpisu
w Internecie, a nie w celach skorzystania z prawa do sądowej ochrony dóbr osobistych.

Wyrokiem z 10 listopada 2015 r. (sygn. I OSK 1173/14) Naczelny Sąd Administracyjny oddalił skargi kasacyjne od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z 15 stycznia 2014 r. (II SA/Wa 1082/13) uchylającego w części decyzję Generalnego Inspektora Ochrony Danych Osobowych [dalej: GIODO] w przedmiocie nakazu udostępnienia danych osobowych.
Powyższy wyrok zapadł w następującym stanie faktycznym i prawnym.
Do GIODO trafiło pismo z wnioskiem o nakazanie przedsiębiorcy, prowadzącemu portal informacyjny z forum internetowym, udostępnienie danych osobowych osoby naruszającej, poprzez umieszczanie wpisów na tym forum, dobra osobiste wnioskodawcy. W uzasadnieniu wnioskodawca wskazał, że dane te są mu niezbędne do wszczęcia postępowania sądowego o ochronę dóbr osobistych.
GIODO w drodze decyzji nakazał udostępnienia wskazanych w niej danych osobowych, powołując się na art. 23 ust. 1 pkt 5 ustawy o ochronie danych osobowych, zgodnie z którym przetwarzanie danych jest dopuszczalne tylko wtedy, gdy jest to niezbędne dla wypełnienia prawnie usprawiedliwionych celów realizowanych przez administratorów danych albo odbiorców danych, a przetwarzanie nie narusza praw i wolności osoby, której dane dotyczą.
Powyższa decyzja została w swojej zasadniczej części utrzymana w mocy przez GIODO w efekcie rozpatrzenia wniosków o ponowne rozpoznanie sprawy.
W związku z tym skargę do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie na powyższe decyzje wniósł podmiot zobowiązany do udostępnienia określonych danych osobowych.
Wyrokiem z 15 stycznia 2014 r. (II SA/Wa 1082/13) Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie uchylił w części ww. decyzje GIODO nakazujące udostępnienia określonych danych osobowych.
W uzasadnieniu Sąd I instancji wskazał, że GIODO nakazując ujawnienia danych związanych z użytkowaniem Internetu musi każdorazowo, przy uwzględnieniu indywidualnych okoliczności danej sprawy, dokonać wyważenia przeciwstawnych interesów, jakimi są prawo do ochrony danych osobowych i prawo do ochrony czci, godności, dobrego imienia czy też wizerunku firmy, uwzględniając przy tym w sposób należyty wymogi wynikające z zasady proporcjonalności, tak aby stosowane środki były adekwatne do zagrożenia dobra wymagającego w danej sprawie większej ochrony.
Zdaniem WSA w Warszawie GIODO powinien tym samym zweryfikować, czy żądane przez wnioskodawcę dane rzeczywiście są mu potrzebne po to, aby wszcząć postępowanie sądowe, czy też tylko po to, by dowiedzieć się, kto jest autorem wpisu zamieszczonego w Internecie. Jak wskazał Sąd I instancji, w rozpoznawanej sprawie wnioskodawca, uzasadniając swój wniosek o udostępnienie wskazanych przez niego danych osobowych, podał jedynie, że zamierza skorzystać z drogi postępowania cywilnego, nie wykazując, że podjął w tym kierunku jakiekolwiek działania, które napotkały na przeszkody natury formalnej.
Skargę kasacyjną od powyższego wyroku wnieśli GIODO oraz wnioskodawca.
Wyrokiem z 10 listopada 2015 r. (sygn. I OSK 1173/14) Naczelny Sąd Administracyjny oddalił skargi kasacyjne od ww. wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z 15 stycznia 2014 r. (II SA/Wa 1082/13).
W uzasadnieniu NSA podzielił stanowisko WSA w Warszawie, że dla nakazania przez GIODO udostępnienia danych osobowych osób na potrzeby wniesienia pozwu do sądu przez wnioskodawcę o te dane, konieczne jest wnikliwe przeanalizowanie i zweryfikowanie przez organ, iż zamiar wnioskodawcy skorzystania z prawa do sądu jest realny i rzeczywisty. Zdaniem Sądu II instancji, niedopuszczalne jest bowiem powoływanie się na wolę skorzystania z przysługującego prawa do sądu po to, aby w istocie jedynie poznać dane osobowe innej osoby.
NSA nie zgodził się jednak ze stanowiskiem Sądu I instancji, że wykazanie przez jednostkę wnioskującą o dane usprawiedliwionego celu posiadania danych internautów może nastąpić dopiero po zainicjowaniu przez nią postępowania sądowego. Nie zmienia to jednak faktu, iż WSA w Warszawie trafnie uznał, iż GIODO w analizowanej sprawie nie dokonał prawidłowego wyważenia interesów i wartości występujących w sprawie.
Jak wskazał bowiem NSA, analizując dopuszczalność udostępnienia żądanych danych oraz wartości prawnych (interesów) podlegających ważeniu przez GIODO nie można abstrahować od każdorazowego stanu faktycznego sprawy. W niniejszej sprawie żądanie przez wnioskodawcę udostępnienia danych wiąże się z działalnością publicystyczną o charakterze krytycznym w formie strony internetowej, na której prezentowane i komentowane były różnorakie kwestie dotyczące wnioskodawcy. Zdaniem NSA w niniejszej sprawie żądanie informacji dotyczy informacji o osobach korzystających z wolności komunikowania się (art. 49 zd. pierwsze Konstytucji RP: „Zapewnia się wolność i ochronę tajemnicy komunikowania się”) oraz wolności wypowiedzi i krytyki (art. 54 ust. 1 Konstytucji RP: „Każdemu zapewnia się wolność wyrażania swoich poglądów oraz pozyskiwania i rozpowszechniania informacji”), które podlegają ochronie konstytucyjnej, tak samo jak prawo do ochrony danych osobowych (art. 51 ust. 1 Konstytucji RP) czy prawo do sądu (art. 45 ust. 1 Konstytucji RP).
Zdaniem Sądu II instancji, GIODO powinien wziąć pod uwagę funkcję i specyfikę konkretnej wypowiedzi formułowanej w przestrzeni internetowej przy ocenie, czy rzeczywiście zasadne jest udostępnienie wnioskodawcy danych osobowych na potrzeby prowadzenia postępowania sądowego wobec określonych użytkowników, którzy mieli w opinii tego wnioskodawcy naruszać jego prawa. Jak wskazał NSA, nie jest to możliwe bez uwzględnienia przez GIODO treści każdej z wypowiedzi stanowiących podstawę zgłoszonego żądania udostępnienia danych osobowych na potrzeby postępowania sądowego, jej kontekstu faktycznego oraz funkcji i celu. Nie można bowiem, zdaniem Sądu II instancji, abstrahować od tego, że niekiedy wypowiedzi stanowiące asumpt do wystąpienia przez dany podmiot na drogę sądową wobec ich autora, mają znaczący walor społeczny z uwagi na to, że zwracają uwagę na istotny problem czy nieprawidłowość objęte zainteresowaniem publicznym.
Tym samym NSA oddalając obie skargi kasacyjnej uznał, że GIODO nie wykazał w decyzji, że udostępnienie żądanych w sprawie danych jest niezbędne dla wypełnienia prawnie usprawiedliwionych celów przeważających nad prawami i wolnościami osób, których te dane dotyczą.

Mateusz Karciarz
prawnik w Dr Krystian Ziemski & Partners
Kancelaria Prawna sp. k. w Poznaniu

SPIS TREŚCI

Zmiana granic gmin na koszt powiatu

AKTUALNOŚCI / ORZECZNICTWO - SAS 1 / 2016

Rozporządzenie rozszerzające granice miasta na prawach powiatu o tereny sąsiedniej gminy może skutkować utratą nieruchomości przez okalający to miasto powiat ziemski.

Powiat ziemski rzeszowski domagał się przed Naczelnym Sądem Administracyjnym zmiany wyroku z 15 października 2013 r. (sygn. akt I SA/Wa 1176/13) w ten sposób, aby wyraźnie w nim zostało stwierdzone, że rozporządzenie w sprawie zmiany granic gmin, wydane wyłącznie na podstawie przepisów ustawy o samorządzie gminnym, nie może być podstawą do przekazania jednej z tych gmin należącego do powiatu majątku.
Naczelny Sąd Administracyjny skargę kasacyjną powiatu oddalił (wyrok z 8 grudnia 2015 r., sygn. akt I OSK 643/14).

STAN FAKTYCZNY I PRAWNY

Rozporządzeniem z 28 lipca 2009 r. prezesa Rady Ministrów część terenów należących do gminy Tyczyn została włączona do miasta na prawach powiatu – Rzeszowa. To spowodowało, że należąca do powiatu ziemskiego rzeszowskiego nieruchomość znalazła się w granicach miasta Rzeszowa.
Nieruchomość ta znajdowała się w trwałym zarządzie Placówki Opiekuńczo–Wychowawczej, prowadzonej przez powiat ziemski. Działało na niej także Gimnazjum Specjalne.
Po zmianie granic organem prowadzącym Placówki Opiekuńczo–Wychowawczej pozostał powiat ziemski rzeszowski. Natomiast Gimnazjum Specjalne zostało przejęte do prowadzenia przez miasto Rzeszów, jako zadanie własne.
W konsekwencji prezes Rady Ministrów wydał decyzję o podziale tej nieruchomości, przyznając połowę powiatowi ziemskiemu i drugą połowę miastu Rzeszów.
Jako podstawę prawną decyzji prezes Rady Ministrów wskazał rozporządzenie z 28 lipca 2009 r., zmieniające granice gminy Tyczyn i miasta Rzeszów.
Decyzję prezesa Rady Ministrów zaskarżył do WSA w Warszawie powiat ziemski rzeszowski, domagając się jej uchylenia. Dowodził, że decyzja została wydana bez podstawy prawnej, ponieważ rozporządzenie o zmianie granic gmin i wydane wyłącznie na podstawie przepisów ustawy o samorządzie gminnym nie może być podstawą do przesunięć majątkowych, których stroną jest powiat.
WSA decyzję prezesa Rady Ministrów uchylił, ale z innych przyczyn; m.in. dlatego, że w ocenie sądu prezes Rady Ministrów nie przeprowadził postępowania wyjaśniającego, w jakim zakresie nieruchomość ta jest niezbędna na potrzeby Placówki Opiekuńczo–Wychowawczej, a w jakim na potrzeby Gimnazjum Specjalnego.

KASACJA ODDALONA

Powiat ziemski rzeszowski wniósł do NSA skargę kasacyjną, domagając się zmiany treści wydanego przez sąd I instancji orzeczenia. Ta została oddalona.
NSA przyznał, że skarżący prawidłowo wskazał, że podstawą prawną wydanego przez prezesa Rady Ministrów rozporządzenia były wyłącznie przepisy ustawy o samorządzie gminnym, a nie przepisy ustawy o samorządzie powiatowym.
Sąd wskazał jednak, że skutkiem wejścia w życie tego rozporządzenia, chociaż pośrednim, była także zmiana granic powiatów. A to dlatego, że powiększenie obszaru Rzeszowa - miasta na prawach powiatu - o część obszaru leżącej na terenie powiatu ziemskiego rzeszowskiego gminy Tyczyn, spowodowało również pomniejszenie obszaru okalającego to miasto powiatu rzeszowskiego.
W konsekwencji NSA uznał, że dopuszczalne było przekazanie miastu na prawach powiatu mienia należącego do powiatu ziemskiego, na podstawie art. 47 ustawy o samorządzie powiatowym. A to dlatego, że przepis ten nie ogranicza przekazania mienia wyłącznie do przypadku zmiany zewnętrznych granic powiatów. To oznacza, że w trybie tego przepisu można dokonać przekazania mienia pomiędzy miastem na prawach powiatu (powiatem grodzkim), a okalającym je powiatem (ziemskim) także w sytuacji, gdy jest to konsekwencja zmiany granic gmin.

Jakub Gortyński

SPIS TREŚCI

Organ właściwy do wydania zezwolenia na usunięcie drzewa lub krzewu, znajdującego się na nieruchomości wpisanej do rejestru zabytków

AKTUALNOŚCI / ORZECZNICTWO - SAS 1 / 2016

Uchwała NSA z 19 października 2015 r., sygn. akt II OPS 3/15.

Teza: „Zgodnie z art. 83a ust. 1 ustawy z 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz.U. z 2013 r. poz. 627 ze zm.) organem właściwym do wydania zezwolenia na usunięcie drzewa lub krzewu z terenu nieruchomości, na której znajduje się wpisany do rejestru zabytków układ urbanistyczny, ruralistyczny lub zespół budowlany w rozumieniu art. 6 ust. 1 pkt 1 lit. b w zw. z art. 3 pkt 12 i 13 ustawy z 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz.U. z 2014 r. poz. 1446 ze zm.) jest wojewódzki konserwator zabytków.”

Co do zasady organem właściwym do wydania zezwolenia na usunięcie drzewa lub krzewu, stosownie do art. 83a ust. 1 ustawy o ochronie przyrody, jest odpowiedni organ samorządu terytorialnego – wójt, burmistrz albo prezydent miasta. W przypadku nieruchomości będącej własnością gminy – z wyjątkiem nieruchomości będących w użytkowaniu wieczystym innego podmiotu – organem właściwym do wydania takiego zezwolenia jest starosta (art. 90 ust. 1 ustawy o ochronie przyrody). W przypadku, gdy drzewo rośnie na terenie wpisanym do rejestru zabytków, to oprócz oceny, czy wycięcie drzewa nie stoi w sprzeczności z zasadami ochrony przyrody, zachodzi także konieczność dokonania oceny, czy nie jest to sprzeczne z wymogami ochrony zabytku nieruchomego wpisanego do rejestru zabytków.
W świetle ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami zabytkiem nieruchomym może być zespół budowlany, który tworzy powiązana przestrzennie grupa budynków wyodrębniona ze względu na formę architektoniczną, styl, zastosowane materiały, funkcje, czas powstania lub związek z wydarzeniami historycznymi, jak również przestrzenne założenie miejskie lub wiejskie, zawierające zespoły budowlane, pojedyncze budynki i formy zaprojektowanej zieleni, rozmieszczone w układzie historycznych podziałów własnościowych i funkcjonalnych, w tym ulic lub sieci dróg. W przypadku wpisania do rejestru zabytków układu urbanistycznego lub ruralistycznego czy zespołu budowlanego, jego elementami są budynki i inne obiekty (w szczególności zieleń) tworzące ten układ czy zespół.
NSA podkreślił, że o właściwości wojewódzkiego konserwatora zabytków w sprawie usunięcia drzewa lub krzewu przesądza to, czy drzewo lub krzew, którego dotyczy wniosek, znajduje się na nieruchomości wpisanej do rejestru zabytków, a nie to czy poszczególny składnik przyrody (drzewo, krzew) został wpisany do rejestru zabytków. W ocenie Sądu ustawodawca nie uzależnia właściwości rzeczowej wojewódzkiego konserwatora zabytków od tego, czy drzewo (krzew) zostało wpisane do rejestru zabytków, co oznacza, że wojewódzki konserwator zabytków powinien rozpatrzyć wniosek o usunięcie drzewa (krzewu), bez względu na to, czy drzewo lub krzew przedstawia jakiekolwiek wartości historyczne, artystyczne lub naukowe. Istotne znaczenie ma natomiast to, czy znajduje się na terenie takiej nieruchomości, która objęta jest ochroną konserwatorską.

SPIS TREŚCI

Zmiany w procesie karnym

AKTUALNOŚCI - SAS 1 / 2016

12 stycznia 2016 r. Rada Ministrów przyjęła projekt ustawy o zmianie Kodeksu postępowania karnego.

Projekt nowelizacji cofa zmiany wprowadzone od 1 lipca 2015 r., a które wprowadziły kontradyktoryjny model postępowania, polegający m.in. na zwiększonej roli prokuratora w postępowaniu jurysdykcyjnym. W projekcie przywracany jest sposób prowadzenia postępowania karnego obowiązujący do 30 czerwca 2015 r., w którym bardziej aktywną rolę pełni sąd. Projektodawcy zastrzegają, że nie oznacza to całkowitej rezygnacji z zasady kontradyktoryjności, która nadal będzie obecna w procesie karnym, niemniej nie będzie ona dominująca. Według projektodawców obowiązywać będzie zatem model mieszany, tj. kontradyktoryjno-inkwizycyjny. Z tego powodu przywrócono zasadę, stosownie do której należy przede wszystkim dążyć do wyjaśnienia istotnych okoliczności sprawy, a dopiero w przypadku niemożności usunięcia wątpliwości rozstrzygnąć je na korzyść oskarżonego. Przywrócono również, wcześniej obowiązujące reguły przeprowadzenia dowodów w toku postępowania.

SPIS TREŚCI

Zmiany w służbie cywilnej

AKTUALNOŚCI - SAS 1 / 2016

7 stycznia 2016 r. Prezydent RP podpisał ustawę z 30 grudnia 2015 r. o zmianie ustawy o służbie cywilnej oraz niektórych innych ustaw.

Celem jest wprowadzenie nowych zasad obsadzania, zatrudniania i wynagradzania osób zajmujących wyższe stanowiska w służbie cywilnej. Zrezygnowano z obsadzenia wyższych stanowisk w służbie cywilnej w drodze otwartego i konkurencyjnego naboru (stanowiska te będą obsadzane w drodze powołania przez uprawnione organy). Uproszczono także procedurę powoływania i odwoływania Szefa Służby Cywilnej oraz wyznaczania zastępcy Szefa Służby Cywilnej. Zniesiono Radę Służby Cywilnej. W to miejsce powołano Radę Służby Publicznej, jako organ opiniodawczo-doradczy przy Prezesie Rady Ministrów.

SPIS TREŚCI

Reforma oświaty

AKTUALNOŚCI - SAS 1 / 2016

7 stycznia 2016 r. Prezydent RP podpisał ustawę z 29 grudnia 2015 r. o zmianie ustawy o systemie oświaty oraz niektórych innych ustaw.

Zasadniczym celem ustawy jest przywrócenie wieku rozpoczęcia obowiązku szkolnego, wynoszącego 7 lat. Podpisana ustawa obniża wiek, wracając do poprzednio obowiązującej regulacji, w związku z czym obowiązek szkolny rozpoczynać się będzie z początkiem roku szkolnego w roku kalendarzowym, w którym dziecko kończy 7 lat. Umożliwiono rozpoczęcie nauki również przez dziecko, które w danym roku kalendarzowym kończy 6 lat, jednakże będzie się to odbywało na wniosek. Dyrektor szkoły przyjmie takie dziecko do szkoły, jeżeli dziecko korzystało z wychowania przedszkolnego w roku szkolnym poprzedzającym rok szkolny, w którym ma rozpocząć naukę w szkole podstawowej albo uzyskało opinię poradni psychologiczno-pedagogicznej o możliwości rozpoczęcia nauki w szkole podstawowej.

SPIS TREŚCI

Budżet na 2016 r.

AKTUALNOŚCI - SAS 1 / 2016

21 grudnia 2015 r. Rada Ministrów przyjęła projekt ustawy budżetowej na rok 2016.

W projekcie ustawy zaplanowano:

dochody budżetu państwa – 313.788.526 tys. zł,
wydatki budżetu państwa – 368.528.526 tys. zł,
deficyt nie większy niż 54.740.000 tys. zł.

Projekt ustawy budżetowej na 2016 r. uwzględnia budżet środków europejskich, w którym zaplanowano: dochody – 62.400.147 tys. zł, wydatki – 71.640.528 tys. zł, ujemny wynik budżetu środków europejskich – 9.240.381 tys. zł.

SPIS TREŚCI