Samorządy w ochronie bioróżnorodności!
Z GMIN, MIAST I POWIATÓW – BIULETYN SAMORZĄDOWCA 5 / 2023
W miastach, gdzie żyje ponad połowa mieszkańców Polski, zachowanie różnorodności biologicznej jest bardzo istotne, ze względu na mniej sprzyjające warunki przyrodnicze, niż na terenach mniej zabudowanych i przekształconych. Przyroda miejska oferuje schronienie dla wielu gatunków roślin i zwierząt, zapewnia miejsca rekreacji i kontaktu z przyrodą dla mieszkańców, a przez to wpływa na ich zdrowie i samopoczucie. Działania podejmowane przez samorządy na poziomie lokalnym mają kluczowe znaczenie dla zachowania i rozwijania bioróżnorodności na terenach miejskich.
Nadmierna urbanizacja, skutkująca zabetonowaniem i uszczelnianiem przestrzeni publicznych w miastach, stanowi poważne wyzwanie dla mieszkańców miast, zwłaszcza w obliczu zmian klimatu. Nasilające się fale upałów potęgują efekt miejskiej wyspy ciepła, gwałtowne opady na powierzchnie nieprzepuszczalne uniemożliwiają wchłanianie wody opadowej przez grunt, powodując miejskie powodzie błyskawiczne, a źle ukształtowana zabudowa miejska i brak obszarów biologicznie czynnych wpływają na jakość powietrza, którym oddychają mieszkańcy miast. Smog i spadek różnorodności biologicznej to problemy, które można minimalizować, ograniczając występowanie obszarów zabetonowanych w miastach. Stare parki, zielone podwórka, roślinność wzdłuż linii kolejowych, dolin rzek i strumieni, oczka wodne i tereny podmokłe, a także sady i ogrody działkowe, są istotnym elementem miejskiego krajobrazu i należy dołożyć wszelkich starań, aby te tereny pozostawały w jak najlepszej kondycji. To nie tylko przestrzeń wypoczynku i rekreacji dla nas, to także miejsca rozrodu, zdobywania pożywienia i swobodnej migracji dla wielu gatunków zwierząt oraz ważny element błękitno-zielonej infrastruktury.
DZIAŁANIA SAMORZĄDÓW NA RZECZ OCHRONY BIORÓŻNORODNOŚCI
Samorządy, działając na rzecz ochrony bioróżnorodności, podejmują szereg kluczowych działań, w tym planują zagospodarowanie przestrzenne miast, mając na uwadze zachowanie obszarów zielonych, korytarzy ekologicznych i siedlisk przyrodniczych. Do ich kompetencji należy ustanawianie przepisów i regulacji, dotyczących ochrony przyrody w mieście, np. ograniczeń w zakresie wycinki drzew, czy wymogów związanych z zazielenieniem terenów.
W przestrzeni miejskiej pojawiają się coraz częściej zielone rozwiązania, takie jak: łąki kwietne, zielone dachy i fasady budynków, ogrody kieszonkowe i deszczowe. Miejskie łąki kwietne, właściwie skomponowane a potem pielęgnowane, stanowią nie tylko atrakcje wizualne, ale są one także tańsze w utrzymaniu od tradycyjnych trawników. Wymagają mniejszej ilości zabiegów pielęgnacyjnych, wody i nawozów. Przyspieszają oczyszczanie miejskiego powietrza z pyłów, poprawiają retencjonowanie wód opadowych, a także przyczyniają się do wzrostu bioróżnorodności.
Coraz większą popularność w polskich miastach zyskuje też zieleń utrzymywana na dachach i ścianach budynków. Latem takie ogrody chronią ściany przed nadmiernym nagrzewaniem, łagodzą efekt miejskiej wyspy ciepła i poprawiają mikroklimat. Z kolei zimą izolują ściany budynków, utrudniając tym samym ucieczkę ciepła z wnętrza budynku, obniżają koszt ogrzewania i zmniejszają związaną z tym emisję CO2.
Tam, gdzie pośród gęstej zabudowy brakuje miejsca na rozległe parki i lasy miejskie, tworzy się ich „kieszonkowe” wersje, które ograniczają zanieczyszczenie powietrza, tłumią hałas, retencjonują wody opadowe i łagodzą efekt miejskiej wyspy ciepła. Ponadto są miejscem integracji lokalnej społeczności oraz wypoczynku. Kieszonkowym parkom i lasom coraz częściej towarzyszą też niecki retencyjne lub ogrody deszczowe. Te niewielkie zbiorniki i tereny podmokłe stanowią w miejskim krajobrazie niezwykle cenne ostoje dla wielu gatunków owadów, płazów i ptaków. Z kolei dla innych zwierząt są źródłem wody, która w miastach jest zwykle trudno dostępna, zwłaszcza w okresach suszy.
