Gdy staroście przysługują uprawnienia organu administracji rządowej
FINANSE SAMORZĄDU - SAS 1 / 2012
PYTANIA WICESTAROSTY POWIATU:
PYTANIE 1. Czy w świetle art. 55 ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (Dz. U. Nr 157, poz. 1240 ze zm.) można przyjąć, że starosta wykonujący zadania z zakresu administracji rządowej, zgodnie z art. 23 ust. 1 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (Dz. U. z 2010r. Nr 102, poz. 651 ze zm.) jest organem administracji rządowej, o którym mowa w tym przepisie, który może stosować ulgi (umarzanie w całości, w części, odroczenie spłaty lub rozłożenie na raty) w opłatach rocznych za użytkowanie wieczyste gruntów stanowiących własność Skarbu Państwa?
PYTANIE 2. W przypadku udzielenia odpowiedzi twierdzącej na zapytanie 1, to czy starosta jest zobowiązany do naliczania odsetek od kwoty zobowiązania, która została rozłożona dłużnikowi na raty?
UZASADNIENIE:
Ad.1) Zasobem nieruchomości Skarbu Państwa gospodaruje starosta wykonujący zadania z zakresu administracji rządowej. Gospodarowanie to obejmuje również oddawanie nieruchomości Skarbu Państwa w użytkowanie wieczyste i pobieranie z tego tytułu opłat rocznych (art. 71 ust. 1 ustawy o gospodarce nieruchomościami).
W ustawie o gospodarce nieruchomościami uregulowana jest tylko sprawa przesunięcia terminu zapłaty wspomnianej opłaty rocznej ( art. 71 ust. 4). Nie jest natomiast uregulowana kwestia ulg w spłacie tych opłat, obejmująca umarzanie w całości lub w części, odraczanie opłat lub rozkładanie na raty. Powstaje wątpliwość, czy starosta gospodarujący zasobem nieruchomości Skarbu Państwa, wykonujący to zadanie z zakresu administracji rządowej, jest jednocześnie organem administracji rządowej, który może stosować ulgi w stosunku do należności pieniężnych mających charakter cywilnoprawny, o którym mowa w art. 55 ustawy o finansach publicznych?
Ad.2) Artykuł 58 ust. 2 ustawy o finansach publicznych nie reguluje sprawy odsetek w razie rozłożenia płatności należności na raty. Stąd też powstaje wątpliwość, czy takie odsetki powinny być naliczane, jak również, który organ jest uprawniony do udzielania ulg, starosta czy zarząd powiatu?
ODPOWIEDŹ 1:
Zgodnie z art. 4 pkt 9 ustawy o gospodarce nieruchomościami, ilekroć w ustawie jest mowa o właściwym organie - należy przez to rozumieć starostę, wykonującego zadanie z zakresu administracji rządowej, w odniesieniu do nieruchomości stanowiących własność Skarbu Państwa oraz organ wykonawczy gminy, powiatu i województwa w odniesieniu do nieruchomości stanowiących odpowiednio własność gminy, powiatu i województwa.
Natomiast z art. 71 ust. 1 powyższej ustawy wynika, że za oddanie nieruchomości gruntowej w użytkowanie wieczyste pobiera się pierwszą opłatę i opłaty roczne. Z art. 55 ustawy o finansach publicznych wynika z kolei, że należności pieniężne mające charakter cywilnoprawny, przypadające organom administracji rządowej, państwowym jednostkom budżetowym i państwowym funduszom celowym, mogą być umarzane w całości albo w części lub ich spłata może być odraczana lub rozkładana na raty. Stosownie do poglądów orzecznictwa – Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 25 listopada 2010 r. (sygn. akt I CSK 692/09) „De lege lata nie ma wątpliwości co do cywilnoprawnego charakteru opłaty rocznej (także tzw. opłaty pierwszej), wynika ona bowiem ze stosunku cywilnoprawnego, łączącego właściciela z użytkownikiem wieczystym nawet wówczas, gdy źródłem powstania tego prawa rzeczowego nie była umowa stron, lecz przepis ustawy”. Nie ma zatem wątpliwości, co do cywilnoprawnego charakteru opłaty za użytkowanie wieczyste ustalanej na podstawie powołanego art. 71 ust. 1 ustawy o gospodarce nieruchomościami. Wydaje się równocześnie, że łączna wykładnia przepisów ustawy o finansach publicznych i o gospodarce nieruchomościami uprawnia do wyciągnięcia wniosku o tym, że w opisanym w pytaniu przypadku starosta będzie również podmiotem uprawnionym do udzielenia ulgi w zapłacie przedmiotowej opłaty na raty na podstawie art. 55 ustawy o finansach publicznych. W omawianej sytuacji bowiem staroście przysługują uprawnienia organu administracji rządowej.
Reasumując, na pierwsze zadane pytanie należy odpowiedzieć pozytywnie.
Dodatkowo należy wspomnieć, że w powyższym wyroku Sąd Najwyższy stwierdził również, że „Opłata roczna nie jest świadczeniem niepodzielnym w rozumieniu art. 379 § 2 k.c.”, co przemawia za tym, że może zostać rozłożona na raty.
ODPOWIEDŹ 2:
Zgodnie z art. 481 § 1 kodeksu cywilnego, jeżeli dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego, wierzyciel może żądać odsetek za czas opóźnienia, chociażby nie poniósł żadnej szkody i opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi.
Istotą zatem zapłacenia wierzycielowi od setek przez dłużnika w przypadku zobowiązań cywilnoprawnych - a jak wyjaśniono powyżej opłata z tytułu użytkowania wieczystego świadczeniem takim właśnie jest - jest okoliczność popadnięcia przez dłużnika w zwłokę wobec wierzyciela, chyba że odmiennie wynika z przepisów ustaw szczególnych.
W przypadku rozłożenia na raty lub odroczenia zapłaty świadczenia z tytułu opłaty za użytkowanie wieczyste zostaną ustalone nowe terminy (lub termin) zapłaty tegoż świadczenia. Nie może zatem być mowy o popadnięciu w zwłokę przez dłużnika.
Również przepisy szczególne, tj. ustawy o gospodarce gruntami, nie zawierają odmiennych regulacji w tym zakresie, natomiast art. 58 ust. 2 ustawy o finansach publicznych odsyła w kwestiach ulg w zapłacie omawianego świadczenia do przepisów prawa cywilnego, które z kolei nie zawiera podstaw prawnych do naliczenia odsetek od rozłożenia na raty omawianej opłaty.
Podsumowując, wydaje się, że na drugie z zadanych pytań udzielić należy odpowiedzi negatywnej.
Monika Truksa
