Wyrok NSA z dnia 21 lipca 2011 r., sygn. akt II FSK 475/10
ZAMÓWIENIA PUBLICZNE - SAS 10/2011
Teza: „Zwolnienie od podatku dochodowego od osób fizycznych na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 17 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych dotyczy nie tylko radnych i posłów”.
W niniejszej sprawie zaskarżona została interpretacja indywidualna Ministra Finansów dotycząca zakresu zwolnienia, o którym mowa w art. 21 ust. 1 pkt 17 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych (dalej: u.p.d.o.f.). Zgodnie z tym przepisem zwolnione od podatku są diety oraz kwoty stanowiące zwrot kosztów, otrzymywane przez osoby wykonujące czynności związane z pełnieniem obowiązków społecznych i obywatelskich - do wysokości nieprzekraczającej miesięcznie kwoty 2.280 zł. W ocenie strony skarżącej, która reprezentowała samorząd zawodowy radców prawnych „diety”, „wynagrodzenie” oraz „wynagrodzenie ryczałtowe”, przysługujące na osobom pełniącym m. in. funkcje w sądzie dyscyplinarnym są zwolnione od podatku dochodowego od osób fizycznych na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 17 u.p.d.o.f. W jej ocenie, osobom powołanym przez organy Izby do pełnienia funkcji społecznych nie przysługuje wynagrodzenie, rozumiane jako przychód z tytułu wykonywania zawodu radcy prawnego, a świadczenie pieniężne wypłacane ze względu na czas poświęcany pracy na rzecz organów samorządu zawodowego. W rezultacie wypłacane przez Izbę „diety” („wynagrodzenia”; „wynagrodzenia ryczałtowe”) mają charakter świadczeń, o których mowa w art. 21 ust. 1 pkt 17 u.p.d.o.f.
W interpretacji indywidualnej z 3 marca 2009r. Minister Finansów uznał stanowisko strony za nieprawidłowe. Wyjaśnił, że wykładnia przepisów ustanawiających zwolnienia podatkowe, jako wyjątki od reguły opodatkowania, musi być wykładnią ścisłą. Organ uznał, że o pełnieniu „obowiązku obywatelskiego” możemy mówić wtedy, gdy dana osoba uczestniczy w zawiadywaniu sprawami państwa jako obywatel, zgodnie z zasadami demokratyzmu instytucji publicznych, zaś z pełnieniem „obowiązków społecznych” mamy do czynienia wówczas, gdy dana osoba uczestniczy w pracy instytucji (np samorządu terytorialnego lub zawodowego) jako reprezentant pewnej społeczności, biorąc udział w rozwiązywaniu problemów tej społeczności w jej interesie (tego rodzaju funkcje należy odróżnić od usług świadczonych w celach zarobkowych). Zwrócił uwagę, że wypłata tych świadczeń nie wynika z ustawy o radcach prawnych, lecz uchwał Rady, a samo nazwanie świadczeń „dietą” bądź „wynagrodzeniem ryczałtowym” czy też „wynagrodzeniem” nie wystarczy, aby nimi było i nie stanowi podstawy do zastosowania zwolnienia.
Z powyższym stanowiskiem zgodził się Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie, który ocenił, że choć pojęcia „obowiązków społecznych i obywatelskich” nie zostały w prawie podatkowym zdefiniowane, to należy uznać, że do takich obowiązków zalicza się wykonywanie mandatu posła i senatora, radnego samorządu terytorialnego, wykonywanie czynności nieetatowego członka samorządowego kolegium odwoławczego czy regionalnej izby obrachunkowej, członka różnego rodzaju komisji wyborczych do władz publicznych, ławnika w sądzie powszechnym oraz sędziego Trybunału Stanu. Dodatkowo Sąd odwołał się do wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 25 listopada 1997r., o sygn. U 6/97., w którym stwierdzono, że do uznania określonego świadczenia za „dietę” bądź „kwotę stanowiącą zwrot kosztów” nie wystarczy takie nazwanie tego świadczenia przez świadczeniobiorcę lub stronę świadczącą lecz konieczne jest, aby świadczenie było w taki właśnie sposób nazwane przez ustawę i następowało w wykonaniu ustawowego uprawnienia do tego rodzaju świadczenia.
Naczelny Sąd Administracyjny uchylił jednak wyrok Sądu pierwszej instancji uznając, że udział w organach samorządu radców prawnych spełnia opisane powyżej przesłanki pełnienia obowiązków społecznych, podobnie jak udział w organach samorządu notariuszy (por. orz. NSA z dnia 18 maja 2011 r. o sygn. II FSK 72/10).
