Polskie prawo odpadowe - stan na rok 2018

AKTUALNOŚCI / ANALIZY - KOMENTARZE - SAS 2 / 2018

Po rewolucji odpadowej i implementacji kolejnych dyrektyw dot. rozszerzonej odpowiedzialności producenta, zmiany w prawodawstwie nieco zwolniły. Perspektywę na najbliższe lata wyznaczają pakiet gospodarki o obiegu zamkniętym i nowe konkluzje BAT dla sektora odpadowego.

Aktualny system regulacji odpadowych został ukształtowany na początku obecnego dziesięciolecia, w ramach zmiany systemu utrzymania czystości i porządku w gminach – istotnie zwiększającego odpowiedzialność podmiotów publicznych – oraz przyjęcia nowej ustawy o odpadach z 14 grudnia 2012 r. Prowadzone w kolejnych latach prace legislacyjne dotyczyły przede wszystkim transpozycji przepisów unijnych dotyczących rozszerzonej odpowiedzialności producenta, odpowiednio w zakresie: odpadów opakowaniowych, baterii i akumulatorów, pojazdów wycofanych z eksploatacji oraz elektrozłomu. Wprowadzane w ostatnim czasie zmiany prawne nie mają już charakteru rewolucyjnego i służą przede wszystkim doskonaleniu przyjętych wcześniej instytucji. Mowa m.in. o uregulowaniu zasad selektywnej zbiórki oraz transportu odpadów, jak również o niedawnym wzroście stawek opłaty za składowanie odpadów. W ubiegłych dwóch latach najistotniejszym dla branży tematem były opracowywane i uchwalane wojewódzkie plany gospodarki odpadami.
W tym miejscu należy przypomnieć o przyjętej już w 2015 r., a wchodzącej w życie z dniem 1 lipca 2018 r. zmianie, zgodnie z którą status instalacji zastępczej przysługuje wyłącznie innej regionalnej instalacji do przetwarzania odpadów komunalnych (tzw. „RIPOK”), przeznaczonej do przetwarzania tego samego rodzaju odpadów. Na chwilę obecną w razie braku możliwości przyjęcia określonych odpadów komunalnych przez RIPOK, ustawa dopuszcza przekazanie ich do innego wyznaczonego zakładu, pomimo że nie spełnia on wymogów ustawowych dla instalacji regionalnej. Zgodnie z założeniem ustawodawcy, od połowy obecnego roku to same RIPOKi powinny pełnić wobec siebie funkcję zastępczą.


CIRCULAR ECONOMY

W najbliższych latach głównym tematem odpadowym będzie implementacja tak zwanego pakietu gospodarki o obiegu zamkniętym. Na poziomie unijnym powoli finalizowane są prace nad nowelizacją sześciu dyrektyw odpadowych. Wprowadzone zostaną pewne interesujące rozwiązania instytucjonalne, jednak największe znaczenie praktyczne ma planowane istotne podniesienie wymaganych poziomów odzysku i recyklingu określonych frakcji odpadów (które – i bez tego – w najbliższym czasie znacząco wzrastają). Warto zaznaczyć, że na etapie krajowym już od pewnego czasu prowadzone są prace koncepcyjne zmierzające do ustalenia optymalnej strategii wdrożenia pakietu.
Zagadnienie to ma istotne znaczenie dla poszczególnych gmin. Obecnie istniejąca infrastruktura (instalacje mechaniczno-biologiczne, zakłady do produkcji paliwa alternatywnego i wreszcie spalarnie) powstawała przede wszystkim z myślą o ograniczeniu masy odpadów przeznaczonych do składowania. W kolejnych latach wymagane będzie jednak istotne zwiększenie recyklingu, co wymaga zupełnie innych środków. Po pierwsze, mowa oczywiście o zwiększeniu selektywnej zbiórki, bowiem odpady odseparowane ze strumienia zmieszanego często mają niższą przydatność do odzysku materiałowego. Po drugie, mowa o samych instalacjach do przetwarzania zebranych frakcji. W przypadku niektórych grup może się bowiem okazać, że zebranych odpadów nie ma gdzie przetworzyć. Nieprzetworzenie w wystarczającej ilości wiąże się natomiast z ryzykiem sankcji. Jednocześnie, z uwagi na wprowadzenie istotnych restrykcji środowiskowych przez Chiny, znaczącemu ograniczeniu ulega dotychczasowa praktyka wywozu odpadów do tamtejszych zakładów. Otoczenie regulacyjne wydaje się zatem sprzyjać inwestycjom w instalacje do recyklingu frakcji surowcowych odpadów komunalnych.
Co istotne – obowiązek osiągnięcia wskazanych poziomów odzysku i recyklingu (niezależnie od systemów rozszerzonej odpowiedzialności producenta) spoczywa przede wszystkim na gminach. Te często przerzucają go pod groźbą kar umownych na swoich kontrahentów, przyjmując stosowne postanowienia w specyfikacjach istotnych warunków zamówień. Wzrost wymaganych poziomów będzie prawdopodobnie skutkował odpowiednim zwiększeniem oczekiwanego wynagrodzenia, umożliwiającego pokrycie dodatkowych niezbędnych nakładów. To zaś finalnie może przełożyć się na wysokość opłaty uiszczanej przez mieszkańców.


KONKLUZJE BAT

Innym dokumentem, który może przełożyć się na wzrost kosztów gospodarowania odpadami są opracowywane konkluzje BAT. Ich finalny draft jest dostępny od października ubiegłego roku na stronach Biura IPPC w Sewilli. W największym skrócie: określone instalacje powinny spełniać wymogi najlepszych dostępnych technik. Na szczeblu unijnym publikowane są informacyjne opracowania opisujące takie techniki (tzw. dokumenty BREF). Od kilku lat, na ich podstawie Komisja Europejska publikuje – w formie decyzji, to jest bezpośrednio obowiązującego aktu prawnego – kilkudziesięciostronicowe podsumowania, czyli właśnie konkluzje BAT.
Po publikacji konkluzji, właściwe organy w ciągu sześciu miesięcy dokonują przeglądu wydanych pozwoleń zintegrowanych. W razie stwierdzenia takiej potrzeby, informują operatorów o konieczności dostosowania instalacji w terminie nie dłuższym niż 4 lata od publikacji konkluzji i wzywają ich do wystąpienia z wnioskiem o zmianę posiadanych pozwoleń zintegrowanych. Wiąże się to w sposób naturalny z koniecznością poniesienia – nierzadko znaczących – kosztów inwestycyjnych. Na rynku polskim operatorami instalacji są często podmioty powiązane z gminami. Nawet zaś jeżeli gmina korzysta z usług podmiotu całkowicie niezależnego, konieczność modernizacji instalacji może stanowić kolejną okoliczność wpływającą na koszty gospodarki odpadowej na danym terenie.
W ubiegłym roku z zagadnieniem konkluzji BAT musiał zmierzyć się sektor energetyczny. Zdobyte doświadczenie – w tym zwłaszcza w zakresie wnioskowania o możliwe derogacje – może okazać się bardzo cenne dla branży odpadowej.

Katarzyna Kuźma
Partner w Praktyce Infrastruktury i Energetyki
Kancelarii Domański Zakrzewski Palinka

Maciej Białek
associate w Praktyce Infrastruktury i Energetyki Kancelarii Domański Zakrzewski Palinka

SPIS TREŚCI

Wydawca: SKIBNIEWSKI MEDIA, Warszawa