2020

Jesteś tutaj: Strona główna

Wydania archiwalne

2020

SAS9/2013

Gminne jednostki budżetowe nie są podatnikami VAT

ORZECZNICTWO - SAS 9 / 2013

Uchwała Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 24 czerwca 2013 r., sygn. akt I FPS 1/13: „W świetle art. 15 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz.U. Nr 54, poz. 535 ze zm.) gminne jednostki budżetowe nie są podatnikami podatku od towarów i usług.”

Zagadnienie prawne przedstawione przez Naczelny Sąd Administracyjny (dalej: NSA) dotyczyło wykładni art. 15 ust. 1 i 2 ustawy o VAT. Zgodnie z art. 15 ust. 1 tej ustawy podatnikami są osoby prawne, jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej oraz osoby fizyczne, wykonujące samodzielnie działalność gospodarczą, o której mowa w ust. 2, bez względu na cel lub rezultat takiej działalności. NSA uznało, ze podstawową kwestią wymagającą rozstrzygnięcia była ocena „samodzielności” prowadzonej działalności gospodarczej przez gminne jednostki budżetowe, w kontekście ich podmiotowości i wyodrębnienia ustrojowego. Jak wskazał NSA gminna jednostka budżetowa stanowi jednostkę organizacyjną niemającą osobowości prawnej, zaliczaną do jednostek sektora finansów publicznych. Cechą charakterystyczną takiej jednostki jest brak własnego mienia i dysponowanie jedynie wyodrębnioną i przekazaną w zarząd częścią majątku osoby prawnej, jaką jest gmina. NSA wprost wskazał, że gminna jednostka budżetowa działa jako statio municipi, albowiem o utworzeniu, połączeniu lub likwidacji gminnej jednostki budżetowej decyduje organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego, który w gminie stanowi rada gminy. Sąd podkreślił, że gminna jednostka budżetowa pokrywa swoje wydatki bezpośrednio z budżetu jednostki samorządu terytorialnego, a swoje dochody odprowadza na rachunek gminy, a gminna jednostka budżetowa nie dysponuje realizowanymi przez siebie dochodami. Cechy te powodują, że mimo wyodrębnienia organizacyjnego takiej jednostki, nie prowadzi ona działalności gospodarczej w sposób samodzielny. Zresztą – jak wskazał NSA – celem jednostki nie jest prowadzanie działalności gospodarczej, która może co najwyżej wystąpić niejako przy okazji innej zasadniczej aktywności. Dodatkowo gminna jednostka budżetowa, jako statio municipi, nie odpowiada też za szkody wyrządzone swoją działalnością (odpowiada gmina).

Jak podkreślił NSA powyższe nie wyklucza, że gminne jednostki budżetowe mogą podejmować czynności opodatkowane podatkiem od towarów i usług, jednakże w przypadku, gdy w ramach ubocznej działalności takiej jednostki dojdzie do podjęcia czynności opodatkowanych VAT, podatnikiem będzie gmina.

WRÓĆ DO SPISU TREŚCI

Firma odbierająca odpady komunalne nie wywiązuje się z umowy

TEMAT MIESIĄCA - SAS 9 / 2013

OPIS SYTUACJI

Firma, która wygrała przetarg i podpisała umowę na odbiór odpadów komunalnych do dziś nie wywiązuje się z warunków umowy. Zamiast dostarczenia od 1 lipca stosownych pojemników (zgodnie z umową), dostarczyła – nie wszystkim mieszkańcom oraz nie w terminie – worki.

PYTANIE

Czy gmina może opłacić firmie fakturę za miesiąc lipiec / sierpień za wykonaną usługę (w przetargu był ryczałt), jeśli firma nie wywiązała się z umowy?

ODPOWIEDŹ PRAWNIKA

Jeżeli gmina nie naliczyła kary umownej zgodnie z umową albo, co gorsza, umowa w ogóle nie przewiduje prawa gminy do naliczenia kary umownej i nie przewiduje prawa do wypłaty wynagrodzenia proporcjonalnie do jego wykonania, to w zasadzie gmina powinna zapłacić otrzymane faktury i ewentualnie dochodzić odszkodowania za szkodę powstałą z nienależytego wykonania umowy.

PYTANIE

Czy można egzekwować opłaty od mieszkańców, zgodnie z uchwałą rady gminy, jeśli usługa nie była świadczona zgodnie z umową?

ODPOWIEDŹ PRAWNIKA

Jeżeli właściciel nieruchomości nie poniósł żadnych kosztów związanych z odbiorem odpadów komunalnych, a odpady te zostały od niego odebrane później lub z mniejszą częstotliwością, to powinien zapłacić za ich odbiór. Jeżeli gmina wyegzekwuje odszkodowanie od nierzetelnego wykonawcy, to wówczas powinna zrekompensować właścicielom nieruchomości powstałe niedogodności, poprzez stosowne obniżenie wysokości opłat.

Prawa i obowiązki stron zawartej umowy, tj. gminy oraz firmy, która wygrała przetarg na odbiór odpadów komunalnych określa zawarta między nimi umowa oraz przepisy prawa powszechnie obowiązującego, w tym Kodeksu cywilnego dotyczące odpowiedzialności kontraktowej. W umowie tej powinny być określone konsekwencje, które poniesie wykonawca w przypadku nienależytego wykonania obowiązków wynikających z umowy (np. w zakresie niedostarczenia w określonym terminie pojemników na odpady, czy nieodbierania w ogóle odpadów w wyznaczonym terminie).

KARA UMOWNA

Zgodnie z art. 483 § 1 k.c., można zastrzec w umowie, że naprawienie szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania niepieniężnego nastąpi przez zapłatę określonej sumy (kara umowna). W przypadku zastrzeżenia tej kary, dłużnik nie może bez zgody wierzyciela zwolnić się z zobowiązania przez zapłatę kary umownej (§ 2). W przypadku zastrzeżenia w umowie kary umownej, istotne jest, czy kara ta została zastrzeżona na wypadek „opóźnienia”, czy też „zwłoki”. W pierwszym przypadku nie trzeba wykazywać, że opóźnienie, czy nienależyte wykonanie umowy nastąpiło z winy wykonawcy, wystarczy, że w ogóle doszło do opóźnienia. Jeżeli natomiast kara umowna została zastrzeżona na wypadek „zwłoki”, to niestety konieczne jest wykazanie, że do opóźnienia doszło z winy wykonawcy.

Jeżeli z umowy tej wynika, że gmina ma prawo potrącić karę umowną z należnego wykonawcy wynagrodzenia, to wówczas gmina powinna poinformować na piśmie wykonawcę, od kiedy i w jakiej kwocie naliczyła mu karę umowną oraz o jej potrąceniu z należnego wynagrodzenia (bieżącej faktury). W takim przypadku gmina nie musi zwracać wykonawcy faktury VAT, nie ma również obowiązku zapłaty jej w całości, ponieważ dokonała potrącenia o wysokość naliczonej i należnej jej kary umownej.

Jeżeli jednak gmina nie naliczyła kary umownej zgodnie z umową, albo, co gorsza, umowa w ogóle nie przewiduje prawa gminy do naliczenia kary umownej, a umowa nie przewiduje prawa do wypłaty wynagrodzenia proporcjonalnie do jego wykonania, to w zasadzie gmina powinna zapłacić otrzymane faktury i ewentualnie dochodzić odszkodowania za szkodę powstałą z nienależytego wykonania umowy.

Gmina może próbować zlecić usunięcie odpadów komunalnych innej firmie na koszt nierzetelnego wykonawcy.

OPŁATY MIESZKAŃCÓW

Co się zaś tyczy obowiązku zapłaty przez mieszkańców opłat ryczałtowych w sytuacji nienależytego wykonania obowiązku przez firmę odbierającą odpady, to sytuacja nie jest prosta.
Zgodnie z art. 6s ustawy z dnia 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach, w przypadku, gdy gmina nie realizuje obowiązku odbierania odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości, właściciel nieruchomości jest obowiązany do przekazania odpadów komunalnych na koszt gminy podmiotowi odbierającemu odpady komunalne od właścicieli nieruchomości, wpisanemu do rejestru działalności regulowanej, o którym mowa w art. 9b ust. 2. Jeżeli zatem właściciel nieruchomości nie poniósł żadnych kosztów związanych z odbiorem odpadów komunalnych, a odpady te zostały od niego odebrane później lub z mniejszą częstotliwością, to powinien zapłacić za ich odbiór. Jeżeli jednak gmina wyegzekwuje karę umowną, czy jakiekolwiek odszkodowanie od nierzetelnego wykonawcy, to wówczas gmina powinna zrekompensować właścicielom nieruchomości powstałe niedogodności, poprzez stosowne obniżenie wysokości opłat.

Sławomir Pyźlak

PODSTAWA PRAWNA
– Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz.U. z 1964 r. Nr 16, poz. 93 z późn. zm.)
– Ustawa z dnia 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (Dz.U. z 2012 r., poz. 391 z późn. zm.)

WRÓĆ DO SPISU TREŚCI

Przegląd legislacyjny

PRZEGLĄD LEGISLACYJNY - SAS 9 / 2013

IZBY LEKARSKIE

OBOWIAZUJE OD 20 LIPCA 2013

Ustawa z dnia 19 kwietnia 2013 r. o zmianie ustawy o izbach lekarskich oraz niektórych innych ustaw

(Dz.U. z 2013 r. poz. 779)

Ustawa stanowi wykonanie obowiązku dostosowania systemu prawa do wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 29 czerwca 2010 r. sygn. akt P 28/09 dotyczącego ustawy z dnia 17 maja 1989 r. o izbach lekarskich (Dz.U. Nr 30, poz. 158, ze zm.). Trybunał Konstytucyjny stwierdził niezgodność art. 42 ust. 2 ustawy z dnia 17 maja 1989 r. o izbach lekarskich w zakresie, w jakim wyłącza prawo lekarza, ukaranego przez Naczelny Sąd Lekarski w drugiej instancji karą nagany, do wniesienia odwołania do sądu – z art. 77 ust. 2 Konstytucji.

PRAWO BANKOWE

OBOWIĄZUJE OD 20 LIPCA 2013

Ustawa z dnia 19 kwietnia 2013 r. o zmianie ustawy - Prawo bankowe oraz ustawy o funduszach inwestycyjnych

(Dz.U. z 2013 r. poz. 777)

Ustawa stanowi wykonanie obowiązku dostosowania systemu prawa do dwóch wyroków Trybunału Konstytucyjnego stwierdzających niezgodność z Konstytucją art. 95 ust. 1 Prawa bankowego oraz art. 194 ustawy o funduszach inwestycyjnych. Trybunał Konstytucyjny orzekł, że ww. przepisy są niekonstytucyjne w części, w jakiej nadają moc prawną dokumentu urzędowego księgom rachunkowym i wyciągom z ksiąg rachunkowych banku (odpowiednio: księgom rachunkowym i wyciągom z ksiąg rachunkowych funduszu sekurytyzacyjnego) w odniesieniu do praw i obowiązków wynikających z czynności bankowych w postępowaniu cywilnym prowadzonym wobec konsumenta.

EMERYTURY I RENTY

OBOWIAZUJE OD 23 LIPCA 2013

Ustawa z dnia 19 kwietnia 2013 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych

(Dz.U. z 2013 r. poz. 786)

Ustawa stanowi wykonanie obowiązku dostosowania systemu prawa do wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 5 lipca 2010 r., sygn. akt P 31/09, stwierdzającego niezgodność z Konstytucją przepisu art. 9 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych w zakresie przesłanki stałego miejsca zamieszkania na obecnym obszarze Rzeczypospolitej Polskiej.

POSTĘPOWANIE KARNE

OBOWIAZUJE OD 23 LIPCA 2013

Ustawa z dnia 22 marca 2013 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania karnego

(Dz.U. z 2013 r. poz. 480)

Celem nowelizacji jest dopuszczenie osób najbliższych pokrzywdzonym do wykonywania ich praw w postępowaniu karnym, a także umożliwienie osobie zawiadamiającej o popełnieniu przestępstwa, której prawa zostały naruszone, złożenie zażalenia na postanowienie prokuratury o umorzeniu postępowania przygotowawczego bądź odmowie jego wszczęcia.

BADANIA DLA PRACOWNIKÓW OCHRONY

OBOWIAZUJE OD 31 LIPCA 2013

Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 23 lipca 2013 r. w sprawie badań lekarskich i psychologicznych osób ubiegających się o wydanie licencji oraz posiadających licencję pracownika ochrony fizycznej

(Dz.U. z 2013 r. poz. 855)

Rozporządzenie wydano na podstawie art. 34 ustawy z dnia 22 sierpnia 1997 r. o ochronie osób i mienia (Dz.U. z 2005 r. Nr 145, poz. 1221, z późn. zm.) i określa sposób, zakres, tryb i częstotliwość przeprowadzania badań lekarskich i psychologicznych osób ubiegających się o wydanie licencji oraz posiadających licencję pracownika ochrony fizycznej, jednostki uprawnione do przeprowadzania tych badań, wzory druków stosowanych w związku z tymi badaniami oraz wysokość i tryb wnoszenia opłat za te badania.

PRZYMUS BEZPOŚREDNI STOSOWANY PRZEZ CELNIKÓW

OBOWIAZUJE OD 1 SIERPNIA 2013

Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 12 lipca 2013 r. w sprawie warunków przyznawania funkcjonariuszom celnym środków przymusu bezpośredniego

(Dz.U. z 2013 r. poz. 867)

Rozporządzenie wydano na podstawie art. 67 ust. 2 ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o Służbie Celnej (Dz.U. Nr 168, poz. 1323, z późn. zm.) i określa warunki przyznawania funkcjonariuszom celnym środków przymusu bezpośredniego.

KSIĘGI WIECZYSTE I HIPOTEKA

OBOWIAZUJE OD 7 SIERPNIA 2013

Ustawa z dnia 24 maja 2013 r. o zmianie ustawy o księgach wieczystych i hipotece

(Dz.U. z 2013 r. poz. 830)

Celem projektu jest dostosowanie systemu prawa do wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 10 lipca 2012 r. (sygn. akt P 15/12) dotyczącego ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece (Dz. U. z 2001 r. Nr 124, poz. 1361, ze zm.). Podstawowym celem jest wprowadzenie ochrony wierzyciela, którego wierzytelność została zabezpieczona hipoteką na części ułamkowej nieruchomości, w sytuacji gdy następnie dochodzi do zniesienia współwłasności. W dotychczasowym stanie prawnym hipoteka taka wygasała.

WSPIERANIE RODZINY

OBOWIAZUJE OD 8 SIERPNIA 2013

Ustawa z dnia 13 czerwca 2013 r. o zmianie ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej

(Dz.U. z 2013 r. poz. 866)

Nowelizacja ma na celu zmianę przepisów, które wyłączały dotychczas z możliwości tworzenia na terenie innego powiatu, na zasadzie porozumienia starostów, rodzin zastępczych zawodowych oraz publicznych rodzinnych domów dziecka – niepublicznych rodzinnych domów dziecka oraz placówek opiekuńczo-wychowawczych typu rodzinnego.

TRANSPORT DROGOWY

OBOWIAZUJE OD 15 SIERPNIA 2013

Ustawa z dnia 5 kwietnia 2013 r. o zmianie ustawy o transporcie drogowym oraz ustawy o czasie pracy kierowców

(Dz.U. z 2013 r. poz. 567)

Konieczność nowelizacji ustawy o transporcie drogowym wynika z obowiązku wdrożenia do polskiego porządku prawnego trzech rozporządzeń Unii Europejskiej dotyczących warunków dostępu do zawodu przewoźnika drogowego i zasad wykonywania przewozów drogowych, tj.:

rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1071/2009 z dnia 21 października 2009 r. ustanawiającego wspólne zasady dotyczące warunków wykonywania zawodu przewoźnika drogowego i uchylającego dyrektywę Rady 96/26/WE (Dz.Urz. UE L 300 z 14.11.2009, str. 51, z późn. zm.);
rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1072/2009 z dnia 21 października 2009 r. dotyczącego wspólnych zasad dostępu do rynku międzynarodowych przewozów drogowych (Dz.Urz. UE L 300 z 14.11.2009, str. 72, z późn. zm.);
rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1073/2009 z dnia 21 października 2009 r. w sprawie wspólnych zasad dostępu do międzynarodowego rynku usług autokarowych i autobusowych i zmieniającego rozporządzenie (WE) nr 561/2006 (Dz.Urz. UE L 300 z 14.11.2009, str. 88, z późn. zm.);
oraz wdrożenia do polskiego prawa art. 2 ust. 1 dyrektywy 2002/15/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 11 marca 2002 r. w sprawie organizacji czasu pracy osób wykonujących czynności w trasie w zakresie transportu drogowego.

Podstawowym założeniem nowelizacji jest wprowadzenie nowych zasad dostępu do zawodu przewoźnika drogowego oraz do rynku krajowego i międzynarodowego transportu drogowego. Przewiduje ona, że podjęcie i wykonywanie krajowego transportu drogowego wymaga uzyskania zezwolenia na wykonywanie zawodu przewoźnika drogowego, na zasadach określonych w rozporządzeniu (WE) nr 1071/2009. Wzór zezwolenia oraz zakres niezbędnych danych w nim zawartych określony zostanie w drodze rozporządzenia ministra właściwego do spraw transportu.

KODEKS POSTĘPOWANIA CYWILNEGO

OBOWIAZUJE OD 17 SIERPNIA 2013

Ustawa z dnia 13 czerwca 2013 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego

(Dz.U. z 2013 r. poz. 880)

Nowelizacja zmierza do usunięcia sprzeczności między treścią art. 165 § 2 i 11355 k.p.c. a przepisem art. 18 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, ustanawiającym zakaz dyskryminacji ze względu na przynależność państwową. Zmiana art. 165 § 2 k.p.c. polega, na zrównaniu skutków złożenia pisma procesowego w placówce pocztowej operatora wyznaczonego w Polsce i placówce pocztowej operatora świadczącego pocztowe usługi powszechne w innym państwie członkowskim Unii Europejskiej (w rozumieniu art. 2 pkt 13 dyrektywy 97/67/WE). W obu przypadkach oddanie pisma będzie równoznaczne z wniesieniem go do sądu.

FINANSE PUBLICZNE

OBOWIAZUJE OD 20 SIERPNIA 2013

Ustawa z dnia 26 lipca 2013 r. o zmianie ustawy o finansach publicznych

(Dz.U. z 2013 r. poz. 938)

Celem nowelizacji jest zawieszenie obowiązywania w roku 2013 ograniczeń określonych w art. 86 oraz art. 112a i 112b ustawy o finansach publicznych. Pierwszy z tych przepisów stanowi, że w przypadku gdy wartość relacji kwoty państwowego długu publicznego do produktu krajowego brutto jest większa od 50%, a nie większa od 55%, to na kolejny rok Rada Ministrów uchwala projekt ustawy budżetowej, w którym relacja deficytu budżetu państwa do dochodów budżetu państwa nie może być wyższa niż relacja deficytu budżetu państwa do dochodów budżetu państwa z roku bieżącego wynikająca z ustawy budżetowej.

Dwa kolejne przepisy ustalają natomiast ograniczenie tempa wzrostu tzw. wydatków elastycznych i nowych wydatków sztywnych do 1% realnie w skali roku w okresie obowiązywania procedury nadmiernego deficytu nałożonej na Polskę przez Radę Unii Europejskiej.

WRÓĆ DO SPISU TREŚCI

Pomoc w realizacji projektów unijnych

AKTUALNOŚCI - SAS 9 / 2013

W dniu 28 sierpnia 2013 r. Prezes Rady Ministrów zapowiedział zmniejszenie rygorów związanych z zadłużeniem jednostek samorządu terytorialnego w przypadku realizacji projektów inwestycyjnych współfinansowanych ze środków unijnych. Zapowiedź ta dotyczy prac nad wskaźnikiem zadłużenia określonym w art. 243 ustawy o finansach publicznych.

Zgodnie z art. 243 ust. 1 ustawy o finansach publicznych organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego nie może uchwalić budżetu, którego realizacja spowoduje, że w roku budżetowym oraz w każdym roku następującym po roku budżetowym relacja łącznej kwoty przypadających, w danym roku budżetowym, m.in. spłat rat kredytów i pożyczek wraz z należnymi w danym roku odsetkami od kredytów i pożyczek, wykupów papierów wartościowych emitowanych wraz z należnymi odsetkami i dyskontem od papierów wartościowych oraz potencjalnych spłat kwot wynikających z udzielonych poręczeń oraz gwarancji, do planowanych dochodów ogółem budżetu przekroczy średnią arytmetyczną z obliczonych dla ostatnich trzech lat relacji jej dochodów bieżących, powiększonych o dochody ze sprzedaży majątku oraz pomniejszonych o wydatki bieżące, do dochodów ogółem budżetu, obliczoną według odpowiedniego wzoru. Co bardzo istotne przy obliczaniu wspomnianej relacji, dla roku poprzedzającego rok budżetowy przyjmuje się planowane wartości wykazane w sprawozdaniu za trzy kwartały z wykonania budżetu jednostki samorządu terytorialnego. Natomiast do obliczenia relacji dla poprzednich dwóch lat, przyjmuje się wartości wykonane wynikające ze sprawozdań rocznych.

W ocenie Prezesa Rady Ministrów prace mają zmierzać do zmniejszenia wspomnianych rygorów, co w założeniu ma zwiększyć liczbę inwestycji i zwiększyć szanse rozwojowe dla polskich samorządów. Prace te obejmują również możliwość wprowadzenia planu naprawczego w przypadku niespełnienia indywidualnego wskaźnika zadłużenia oraz zasad lepszego finansowania zadań zleconych z administracji rządowej. Nowe rozwiązania mają – wraz z projektowaną „ustawą samorządową” – zwiększyć elastyczność wykonywania zadań publicznych i wzmocnić rozwój poszczególnych jednostek samorządu terytorialnego.

WRÓĆ DO SPISU TREŚCI

SPIS TREŚCI NR 9 / 2013

AKTUALNOŚCI

Pomoc w realizacji projektów unijnych

PRZEGLĄD LEGISLACYJNY

TEMAT MIESIĄCA

Firma odbierająca odpady komunalne nie wywiązuje się z umowy

FUNKCJONOWANIE SAMORZĄDU

Łączenie funkcji prezesa klubu sportowego z mandatem radnego
Sanatorium ubiega się o koncesję na wydobywanie torfu
Organ wykonawczy gminy dokonuje poświadczeń notarialnych
Ograniczenia antykorupcyjne dla wójta po zakończeniu kadencji
Czy radny może brać udział jako kandydat w wyborze na przewodniczącego?
SPZOZ nabywa nieruchomość

POSTĘPOWANIE ADMINISTRACYJNE

Problem uznawania orzeczeń o zakazie prowadzenia pojazdów wydanych przez państwo obce
Data wymeldowania z pobytu stałego
Wyłączenie możliwości zastosowania trybu z art. 155 k.p.a.
Udostępnianie informacji publicznej

FINANSE SAMORZĄDU